Jakubin

Ogród folwarczny – bezstylowy, o przewadze funkcji użytkowych, powstały pomiędzy 1852 a 1895 r.

Dana nazwa: Jakubin

Gmina: Gródek

Położenie obiektu: na polanie, wśród porośniętych różnogatunkowymi lasami wzgórz sąsiadujących z doliną Płoski, przy skrzyżowaniu starego traktu Z Białegostoku do Wołkowyska (zwanego też Traktem Napoleońskim) z leśną drogą do Królowego Mostu

Plan założenia folwarczno-ogrodowego w Jakubinie - stan z 1988 r.
Plan sporządzony dla potrzeb Katalogu parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego z 1988 r.

Założycielem folwarku Jakubin, należącego do dóbr Annopol (vel Królowy Most) był Jakub Sakowicz, marszałek szlachty powiatu białostockiego (ur. około 1832 r.), władający dobrami Annopol od 1852 do 1903 r.¹

Ukształtowana przed 1895 r. kompozycja folwarku składała się z sadów, sadzawek i prostokątnego dziedzińca otoczonego obszernymi kamiennymi zabudowaniami, sąsiadującego od południa z Traktem Napoleońskim i przeciętego drogą z Królowego Mostu. Przy zachodniej pierzei dziedzińca stał dwór rządcy, a na zachód od niego wykopano sadzawkę ogrodową, którą – podobnie jak rządcówkę – otoczono nasadzeniami ozdobnymi, tworząc w ten sposób niewielką część ozdobną założenia. Dwie inne, większe sadzawki wykopano na łące po przeciwnej stronie Traktu Napoleońskiego. Tereny położone na zachód i północ od rządcówki oraz na północ, wschód i południe od części gospodarczej zajmowały sady i warzywniki. Krzyżujące się nieopodal rządcówki drogi dojazdowe obsadzone zostały alejami. Całość założenia zajmowała obszar o powierzchni około 5 ha.²

Po śmierci Jakuba Sakowicza w 1903 r., na mocy jego testamentu, dobra Annopol przeszły w ręce Małachowskich. Później nabyła je i podzieliła rodzina Młodeckich. Ostatecznie, w okresie międzywojennym właścicielem Królowego Mostu i Jakubina był Stanisław Józef Młodecki (Annopol przejął natomiast jego syn Józef).³

Po zniszczeniu Królowego Mostu podczas I wojny światowej zarząd majątku przeniesiono do, również częściowo zniszczonego, Jakubina. Wzniesiono wtedy na wschód od poprzedniej nową, drewnianą rządcówkę (na wschód od przecinającej założenie drogi do Królowego Mostu).⁴

W czasie II wojny światowej Folwark został znacznie zdewastowany. Po wojnie przejęło go Nadleśnictwo w Żedni, które usunęło sady i większość nasadzeń ozdobnych, pozostawiając tylko kilka starych drzew. Część terenu dawnych sadów przekazano Spółdzielni Kółek Rolniczych w Kołodnie i zamieniono na pola uprawne, a część zalesiono. Pozostawione bez opieki budynki gospodarcze uległy ruinie. Sadzawki zarosły szuwarami, a ich brzegi porastają dziś kępy młodego lasu i zarośla. Do lat 80. XX w. przetrwały tu kamienny budynek stodoły folwarcznej i ruiny dwóch innych dziewiętnastowiecznych budynków, otaczające wnętrze dawnego dziedzińca. Stała też opuszczona drewniana rządcówka wzniesiona w okresie międzywojennym. Zachowały się także drogi dojazdowe. W tym czasie występowało na terenie obiektu zaledwie 9 gatunków drzew i krzewów, a z dawnych nasadzeń przetrwały tylko 4 stare drzewa sadzone na początku XX w. i kilka drzew sprzed 1945 r. Przy drogach rosły też posadzone po wojnie topole i brzozy. Ukryte na polanie i zewsząd otoczone lasami szczątki kompozycji nie odgrywały w krajobrazie szczególnej roli i jedynie zachowane sadzawki podnosiły atrakcyjność widokową samego wnętrza polany.⁵

Ewa Bończak-Kucharczyk

Józef Maroszek

Źródła:

¹ AP Białystok, Starszy Notariusz Grodzieński, nr 2317, 3369, 5616

² Orłowicz Mieczysław, Przewodnik ilustrowany po województwie białostockim, Białystok 1937, s. 97-98; Korneluk Eugeniusz, Zawistowski Andrzej, Dokumentacja ewidencyjna założenia folwarczno-ogrodowego w Jakubinie, Białystok 1982, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 49, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000, s. 104

³ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1935, s. 579

⁴ Informacje ustne Grzesia Mariana, zam. w Jakubinie

⁵ Korneluk Eugeniusz, Zawistowski Andrzej, Dokumentacja ewidencyjna założenia folwarczno-ogrodowego w Jakubinie, Białystok 1982, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 49, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000, s. 104

Słowa klucze: ewa bończak-kucharczyk, ogród folwarczny, Jakubin, józef maroszekKategoria:folwarczny