rejestracja
Strona głównaNowościSpis obiektówIndeks nazwiskPublikuj u nasTekstyInne źródła

informacjeJasionówka

Ogród pałacowy – barokowy, tarasowy, dwuosiowy, ozdobny, powstały po 1549 r., a rozbudowany w 1642 i w 1730 r. i wydatnie przekształcony w XX w.

Dawna nazwa: Jasionówka

Gmina: Jasionówka

Położenie obiektu: na wzgórzu, pomiędzy dwoma strumieniami – dopływami Brzozówki

 

 Jasionówka plan

Plan założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i założenia folwarcznego Maryland - stan z 1988 r.
Plan sporządzony dla potrzeb Katalogu parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego z 1988 r.

Król Zygmunt August dał 13 października 1549 r. w Krakowie Łukaszowi i jego braciom, synom zmarłego około 1544 r. Iwana z Kurzeńca „przywilej na Jasionówkę, którą zwano nova radicae Brzozowa i na Słomiankę”.1 Miejscowość pierwotnie nosiła nazwę Jasionówka, a swą nazwę zawdzięczała Wojciechowi Jasieńskiemu, dożywotniemu dzierżawcy pobliskiej Krzywej (zob. Krzywa), wójtowi bobrowskiemu, który zapewne wcześniej skolonizował te tereny.

Główną siedzibą Iwana był dwór w Kalinówce (zob. Ogrodniki PGR), dobra Kalinówka stanowiły bowiem wyposażenie wójta, który to urząd Iwan Kurzeniecki miał sprawować dziedzicznie. Nadanie Jasionówki synom powiększyło tylko obszar gruntów należących już wcześniej do Iwana z Kurzeńca, któremu w 1510 r. Mikołaj Radziwiłł przekazał (jako swemu podskarbiemu) wieś Przytulankę, którą poprzednio kniaź Michał Gliński nadał Mateuszowi Potockiemu.2 Iwachno z Kurzeńca nabył też od szlachciców ziemi bielskiej dobra Sikory (zob. Sikory), o które później, 18 czerwca 1550 r. jego synowie toczyli przed sądem królewskim spór z Wojciechem Jasieńskim, kuchmistrzem JKM.3 Dokument funduszowy kościoła farnego w Knyszynie z 2 lipca 1520 r., wystawiony przez właściciela dóbr goniądzkich nazywa Iwana Michajłowicza Chorzewicza wójtem knyszyńskim.4 jako wójt knyszyński dysponował on w 1522 r. 10 włókami.5 Były one zlokalizowane w Kalinówce, toteż i dwór wójtowski Iwana z Kurzeńca tam się mieścił (obecnie są to Ogrodniki koło Kalinówki). Dzięki zasługom Iwana dla Bony, na której służbę przeszedł od Radziwiłłów (po 1526 r.) i wielce się zasłużył w procesie przeciwko niedawnym chlebodawcom,6 Zygmunt August dał synom Iwachny Kurzenieckiego, dokumentem wystawionym w Wilnie 22 kwietnia 1552 r., obszar dawnego wójtostwa knyszyńskiego w Kalinówce – „ostrów puszczy między rzekami Rzepną i Jaskrą”.7 Córka Piotra Chwalczewskiego, starosty knyszyńskiego (w latach 1553-1564) wyszła za mąż za Kurzenieckiego, najpewniej Łukasza, a w styczniu 1562 r. doszło do porozumienia pomiędzy Chwalczewskim a Kurzenieckim odnośnie posagu.8 Powinowactwo miało doniosłe znaczenie dla wzrostu fortuny rodu Kurzenieckich. Lustratorzy starostwa knyszyńskiego w 1602 r. pisali: „Kalinówka, Stara Wola, Jasionówka i Choboty – wsi na gruncie starostwa knyszyńskiego zasadzone, lecz je teraz trzymają panowie Kurzenieccy, mając je sobie za dziedziczne i podzielili się jemi po ojcu swem i takową nam sprawę dawano o tych wioskach, iż Kalinówka, którą przedtym zwano i teraz jeszcze zowią Wójtowcami (bo są inne dwie – jedna Królewska, a druga Wojtowska - Kalinówki) była na wójtostwo i 100 kop lit. sumy na niej miało być zapisanych, do której Kalinówki pan Chwalczewski, starosta naonczas knyszyński panu Kurzenieckiemu, gdy jego córkę pojmował, Starą Wolę przyłączył. A Jasionówka, Słomianka i Choboty przedtym jeszcze były rozkopane. I tak to ludzie przed nami twierdzili, iż to wszystko królewszczyzna, o czym wziąwszy wiadomość posyłaliśmy do panów Kurzenieckich, jeśliby chcieli dopuścić lustracjej na te dobra, albo nie? Na co żadnego responsu nie było”.9 Pewnie nadużycia spowodowane forowaniem zięcia Kurzenieckiego stały się przyczyną pozbawienia Piotra Chwalczewskiego stanowiska dzierżawcy knyszyńskiego, a nadanie Zygmunta Augusta było jedynie dożywotnie, a nie dziedziczne. To też spowodowało, że nie Kalinówka, która od lat była w rękach Kurzenieckich, ale Jasionówka stała się centrum włości i tam sukcesorzy Iwana Kurzenieckiego umieścili główną rezydencję właścicieli.

3 września 1553 r. Łukasz, Kasper i Jerzy, synowie Iwana z Kurzeńca uposażyli plebana kościoła w Jasionówce pod wezwaniem św. Trójcy, Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi panny, św. Jana Chrzciciela i Wszystkich Świętych, m.in. w 3 łany ziemi w jednym kawałku, położone między kościołem, a folwarkiem Jasionówką. Nadali też dziesięcinę od swych poddanych z Jasionówki, Jasionóweczki, Słomianki i Kamionki.10

Po śmierci Iwana z Kurzeńca (pomiędzy 1553 a 1561 r.) jego synowie dokonali podziału własności pomiędzy siebie, przy czym Jasionówka przypadła Jerzemu.11

W 1574 r. w czasie walk o starostwo knyszyńskie wydatnie wspomógł Jana Zamoyskiego Jerzy Kurzeniecki „człowiek, jak go poleca ten, zacny, uczciwy i na wszem rządny”, który wspomógł Zamoyskiego pieniędzmi i zbożem na zasiew. Urzędnik Zamoyskiego informował wówczas starostę: „jako na nowem gospodarstwie, którzyśmy w piwnicy niezamożni byli, karmi, poi, obsyła wołami tłustymi, zwierzynami, starymi i prostymi miody, piwem dobrem, a na koniec choca to we dworze jest, tedy owsami, sianami i co potrzeba…:12 W 1580 r. własność Jurgiego (Jerzego) Kurzenieckiego obejmowała Jasionówkę, Kalinówkę, Słomiankę, Starowolę i Chobotki (157 włók chłopskich, czyli 2591 ha), 20 gospodarstw zagrodniczych i 3 koła młyńskie.13

W 1611 r. syn Jerzego sporządził testament, na mocy którego m.in. przeniósł kolację klasztoru w Jasionówce na biskupa wileńskiego.14 Jasionówkę odziedziczył Olbracht Kurzeniecki, który posiadał ją od 1611 do 1642 r. Uczynił on Jasionówkę miasteczkiem osadzając w niej Żydów, a 5 października 1642 r. decyzją króla nastąpiła „odmiana targu w Korycinie, niedzielnego, na środę, w leśnictwie kuźnickim, aby przez to niebyła przeszkoda w miasteczku Jasionówce ur. Albrychta Kurzenieckiego stolnika ziemi bielskiej”.15 O zatwierdzenie tego uprawnienia starali się kolejno właściciele Jasionówki 5 kwietnia 1644 r., 30 lipca 1647 r., 20 kwietnia 1671 r. i 22 listopada 1742 r. W 1635 r. Albrycht Kurzeniecki dysponował 77 poddanymi.16

Najstarsza kompozycja ozdobna przy istniejącym od I połowy XVI w. folwarku jasionowskim powstała w latach 40. XVII w. w ramach szerszej akcji zagospodarowania i modernizowania dóbr. Towarzysząca lokowanemu w 1642 r. miasteczku rezydencja Kurzenieckich musiała przejść przebudowę, podczas której urządzono tu barokowy, kwaterowy ogród włoski rozlokowany na kilku tarasach i zajmujący prostokątny teren ograniczony od południa stawem lub rzędem stawów. Na ten staw lub na groble między stawami wybiegały dwie podłużne osie kompozycji ogrodu. Zarówno podłużne, jak i poprzeczne osie kompozycji podkreślone być musiały drogami oraz szpalerami i alejami. Wnętrza części kwater ogrodowych zajęte były prawdopodobnie, wzorem innych rezydencji, w większości przez uprawy użytkowe, ale musiały tam też istnieć ozdobne partie ogrodu, a w kwaterach zajętych przez uprawy użytkowe rosła także roślinność ozdobna. Dwór ówczesny usytuowano na najwyższym tarasie, zapewne na zachód od późniejszego pałacu, wzniesionego w 1819 r., a osie podłużne kompozycji pokrywały się ze szczytami dworu. Na północ od dworu, od strony miasta, tarasy stromo opadały do strumienia, co umożliwiało otwarcie perspektywy widokowej z dworu na kościół usytuowany przy rynku. Zabudowania folwarczne położone były chyba w tym czasie na północny-zachód od kompozycji ogrodowej, w sąsiedztwie gościńca knyszyńskiego.

Córka Olbrachta Kurzenieckiego - Aleksandra Kurzeniecka poślubiła Jakuba Grajewskiego, podkomorzego wiskiego (wzm. w 1622 r.). Ich synem był Jakub Marcin Grajewski, także podkomorzy wiski, żonaty z Justyną Opacką.17 W 1676 r. zamieszkiwali ono we dworze w Jasionówce.18 Między innymi 27 stycznia 1687 r. Jakub Marcin Grajewski uposażył przytułek dla ubogich w Jasionówce.19 Córka ich Izabela wyszła za mąż za Antoniego Skarbka Kiełczewskiego (wzm. w 1699 r.).20 20 września 1715 r. Antoni Kiełczewski, podstarości lubelski, otrzymał od króla prawo odbywania dwóch dorocznych zjazdów handlowych w Jasionówce.21 Jednak jego teść Jakub Grajewski w sierpniu 1728 r. sprzedał Wiktorynowi Kuczyńskiemu (ur. 28 lutego 1668 r., zm. 21 lipca 1737 r.), kasztelanowi podlaskiemu, dobra Jasionówka z folwarkami Słomianka i Starowola „wielce pustych” i wsiami, m.in. Chobotki. Dobra były niezwykle zadłużone, toteż Kuczyński spłacić musiał licznych wierzycieli. Dążył więc do podniesienia rentowności majątku, m.in. poprzez zwiększenie dochodów z miasteczka – 20 października 1732 r. wystarał się króla Augusta II o prawo odbywania w Jasionówce dodatkowych dwóch jarmarków.22 W 1732 r. wspominał on w swym pamiętniku: „Tegoż roku w poście zjechawszy do Jesionówki uczyniłem kontrakt zamianę ogrodu przy gościńcu będącego, z ks. Plebanem jesionowskim, któremu w polu w dwójnasób wymierzać kazałem i więcej”. Zaś w 1733 r. odnotował: „A jam będąc w Jesionówce… chłopom woły podawałem”.23

Syn Wiktoryna – Kazimierz Kuczyński wystarał się u króla 22 listopada 1744 r. o potwierdzenie prawa odbywania targów niedzielnych w Jasionówce. Później, 28 maja 1783 r. Stanisław August na prośbę Anny Narzymskiej Zaleskiej, podkomorzyny nurskiej, wdowy, dziedziczki Jasionówki, zezwolił na przeniesienie terminu niedzielnego targu z niedzieli na poniedziałek.24 Stale też zwiększano liczbę odbywających się w Jasionówce jarmarków.

Wraz ze staraniami o podniesienie rangi miasteczka, właściciele podejmowali prace nad przebudową siedziby. Wzniesiono nowy pałac na dawnej wschodniej osi podłużnej kompozycji. Przeprowadzono regulację tarasów, a w połowie długości ogrodu wykopano w poprzek ogrodu rząd niedużych sadzawek tworząc parter wodny. Poza granicami ogrodów, na strumieniach, od północy i południa złożono dwa kompleksy stawów. Kwatery odgodowe uzyskały bardziej ozdobny charakter, a usunięte z nich warzywniki ulokowano na wschód i północ od ogrodów ozdobnych.25

Po śmierci Anny z Narzymskich 1o voto Kuczyńskiej, 2o voto Zaleskiej, Jasionówka stała się w 1784 r. własnością Józefa Kuczyńskiego,26 który 29 września 1805 r. popełnił w Jasionówce samobójstwo, co wywołało komplikacje własnościowe27. Majątek spadł na dzieci Michała Starzeńskiego (ur. w 1757 r., zm. w 1823 r.) i jego żony Anny Barbary Kuczyńskiej. Ich córka wyszła za mąż za Joachima Wołłowicza (ur. w 1783 r., zm. 2 stycznia 1842 r.), od 1814 r. marszałka szlachty i gubernatora obwodu białostockiego, senatora, który został kolejnym właścicielem Jasionówki (wzm. w 1818 r.).30

Nastąpiła wówczas kolejna przebudowa założenia. W 1818 r. Wołłowicz wybudował murowany, istniejący do dziś kościół. Jednak w sam dzień Wniebowstąpienia Pańskiego 1819 r. wielki pożar zniszczył całą zabudowę miasta i plebańską, a zapewne też i budynki dworskie.31 Otoczono potem, (chyba ze względów ochrony przeciwpożarowej) siedzibę i ogrody murem, pozostawiając poza nim (od południa) rząd stawów. Wzniesiono nowy kompleks zabudowań rezydencji i przebudowano część gospodarczą, lokując stajnie, które słynęły z hodowli koni rasy polskiej.32

W 1842 r., po śmierci ojca Jasionówkę odziedziczył Michał hr. Wołłowicz (ur. 27 sierpnia 1812 r., zm. w 1879 r.), ożeniony z Teresą hr. Ronikerówną.33 W latach 1879-1881 dobrami zarządzała wdowa Teresa Wołłowiczowa, która w 1881 r. przekazała je jedynej żyjącej córce – Jadwidze (wzm. w 1886 i 1895 r.), żonie Józefa Miączyńskiego. Do kompleksu dóbr w 1890 r. należały: majątek Jasionówka, folwark Starowola, Folwark Kąty, folwark Krzywa, uroczysko Lipnik, uroczysko Podlesiany, uroczysko Grabówka, przysiółek Koziniec, przysiółek Nowe Domy, uroczysko Sosnówka i uroczysko Maryland – w sumie 2681 dziesięcin ziemi (2950 ha).34

W końcu XIX w. nastąpiła degradacja coraz bardziej zadłużonego majątku i założenia. Siedziba zatracała zwolna rezydencjonalny charakter i nabierała przede wszystkim charakteru gospodarczego. Zniszczeniu uległa wtedy północna część kompozycji, gdzie w miejscu dawnych kwater ogrodowych wzniesiono budynki gospodarcze (stajnię, oborę i stodołę).35

W 1905 r. dobra jasionowskie zlicytowano. Założenie pałacowo-ogrodowe i część gruntów nabył wtedy Wiktor Dandre. Następnie w 1908 r. zakupiła je Maria Liders, a w 1913 r. kupił je Iwan Gułow. Inwentarz zabudowy tego założenia z 1913 r. wymieniał: dom murowany, piętrowy z tympanonem na osi głównej, tynkowany na biało, murowaną oborę, murowaną wozownię i stajnię, drewnianą szopę na drewno, dom mieszkalny – rządcówkę (murowany, stary), oborę nową murowaną, drewniany czworak, drewniany chlew dla świń, kuźnię częściowo murowaną i drewnianą szopę. Wymienione zabudowania były wówczas w dobrym stanie i prawie wszystkie, łącznie z pałacem pokryte były gontem. Część zabudowań gospodarczych zlokalizowana była już poza gościńcem knyszyńskim.36

Główną drogą dojazdową do założenia na przełomie XIX i XX w. i na początku wieku XX była droga od gościńca Korycin – Dobrzyniówka obsadzona aleją lipową. Droga ta przekraczała wschodnią granicę założenia mniej więcej w połowie długości najwyższego tarasu, a następnie zbliżała się do pałacu poprzedzonego półkolistym podjazdem. Przed dworem, symetrycznie, po dwóch przeciwnych stronach podjazdu rosło 8 dużych lip tworzących dwie altany. Od podjazdu na zachód, wzdłuż elewacji pałacu biegła wysadzana po obu stronach drzewami droga do zabudowań gospodarczych i gościńca Jasionówka – Knyszyn. Teren ogrodu i częściowo zabudowań gospodarczych był wzdłuż granic barokowej, ozdobnej kompozycji ogrodzony murem kamiennym, wzdłuż którego rosły szpalery lipowo-wiązowe z domieszką brzóz. Taras z pałacem oddzielał od niższego, zabudowanego budynkami gospodarczymi, szpaler (parawan) drzew, głównie wiązów. Następne tarasy, sąsiadujące od południa z tarasem pałacowym, oddzielone były alejami i stokami skarp porośniętymi krzewami (przede wszystkim lilakami). Na środkowym tarasie, prostopadle do granic ogrodu wschodniej i zachodniej usytuowane były sadzawki – 4 w środkowej kwaterze i jedna w skrajnej kwaterze wschodniej. Dolny taras z wydłużonym stawem usytuowanym przy jego południowej granicy zajęty był przez sad. Całe założenie zajmowało w tym czasie obszar o powierzchni około 17,5 ha.37

Przed 1939 r. właścicielem części majątku (88,47 ha) i założenia pozostawał Marcin Abramowicz (inną część majątku – 93,57 ha – posiadał wówczas Motel Zapasner).38 W obrębie założenia Abramowicz urządził duże gospodarstwo ogrodnicze, w którym założył sad o powierzchni około 3 ha (do którego niektóre sadzonki sprowadzano aż z Francji), wyremontował niektóre stare budynki gospodarcze i wzniósł nowe budynki oraz w 1933 r. czworaki. W 1936 r. wydzierżawił on pałac (wielokrotnie po 1819 r. przebudowywany) na pomieszczenia szkoły powszechnej. Jednakże i ten właściciel miał duże kłopoty finansowe, toteż 14 czerwca 1939 r. majątek Jasionówka został wystawiony na licytację, która wobec wybuchu wojny nie doszła do skutku.39

W 1939 r. spłonęła część zabudowań gospodarczych, a władze radzieckie umieściły w założeniu sowchoz. Rozebrano wówczas niektóre budynki. W 1941 r. podczas walk spalił się pałac, który okupanci niemieccy zdążyli wcześniej przebudować usuwając klasycystyczny wystrój. W ogrodzie wzniesiono budynek aresztu dworskiego, a niektóre drogi spacerowe wyłożono płytami nagrobnymi zwiezionymi z miejscowego cmentarza żydowskiego. Przed dawnym pałacem złożono w charakterze ozdoby fragmenty skalne z macew żydowskich. Niemcy wycięli też sady i zasypali partery wodne na terenie ogrodu ozdobnego.40

 

Jasionówka - 1

Widok od południowego-zachodu na wnętrze tarasowego ogrodu pałacowego w Jasionówce - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 2321

Po II wojnie światowej majątek rozparcelowano, a w dawnym pałacu ponownie urządzono szkołę podstawową. Tereny parku od 1947 r. stały się własnością Państwowego Gospodarstwa Rolnego,41 które ostatecznie zdewastowało pozostałości kompozycji ozdobnej. Szkoła natomiast w swoim sąsiedztwie urządziła boiska i umieściła inne urządzenia sportowe. Nasadziła też nowych drzew i krzewów, nie mających wiele wspólnego z dawną kompozycją. Postawiła też kilka nowych budynków.

 

Jasionówka - 2

Widok od południowego-zachodu na kamienny mur i szpaler przy granicy tarasowego ogrodu pałacowego w Jasionówce
- stan z 1988 r. Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 2320

W efekcie z dawnej, ciekawej i estetycznie urządzonej kompozycji ogrodowej do lat 80. XX w. pozostały resztki murów ogrodzeń, południowe stawy, pozostałości sadzawki zamykającej ogród od południa, szpalery drzew rosnących przy murach wokół ogrodu (z drzewostanem z przełomu XIX i XX w.), nieliczne stare drzewa w sąsiedztwie dawnego pałacu (w tym, 5 lip z I połowy XIX w. o średnicy pni 90-120 cm) i aleja lipowa prowadząca do pałacu od strony wschodniej. W alei tej rosło 5 majestatycznych drzew – lip z przełomu XVIII i XIX wieku. Z dawnych budynków zachowały się (oprócz mieszczącego szkołę przebudowanego budynku pałacowego) stajnia wzniesiona po 1819 r. (użytkowana jako magazyn), budynek mieszkalny wzniesiony w 1933 r. na miejscu dawnej stajni oraz niemiecki areszt z czasów II wojny światowej. Pałac po kolejnych przebudowach stracił całkowicie swój dawny charakter, podobnie jak wnętrza leżące na tarasach, zajęte teraz przez uprawy użytkowe lub nieużytki, a na najwyższym tarasie przez boiska, urządzenia sportowe i trawniki z nowymi nasadzeniami. Ogółem na terenie obiektu występowało w tym czasie 37 gatunków drzew i krzewów. Zachowały się powiązania widokowe miasteczka z terenem dawnych ogrodów, nadal górującym nad okolicą i zewsząd dobrze widocznym. Z budynków i najwyższego tarasu rozciągały się także interesujące widoki na całą miejscowość i okoliczne pola.

Ewa Bończak-Kucharczyk

Józef Maroszek

 

Źródła:

1 Wiśniewski Jerzy, Kurzeniecki Iwan Michałowicz [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XVI, Warszawa 1935, s. 295-296

2 Antoniuk Jakub, Knyszyn, s. 10-11

3 Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich, nr 77, dok. 82, s. 487-488

4 AGAD, nr 54, s. 608-619; Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich, nr IV. 1775, s. 1021-1026; Centralne Archiwum Akt Dawnych w Moskwie, F. 389, op. 1, nr 18

5 Maroszek Józef, Pogranicze Litwy i Korony w planach króla Zygmunta Augusta. Z historii dziejów realizacji myśli monarszej między Niemnem a Narwią, Białystok 2000, s. 80

6 Odgraniczenie sądowe dóbr grodzieńskich i bielskich, w r. 1536 [w:] Athenaeum, oddział II, z. 1, Wilno 1842, s. 65-91

7 Archiwum Państwowe w Krakowie, Zbiór Zygmunta Glogera, nr 459

8 Centralne Archiwum Akt Dawnych w Moskwie, F. 389, op. 1, nr 85, k. 195; AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, dz. XLVI, nr 146 A, k. 26v

9 AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego, dz. XLVI, nr 146 A, k. 26v

10 Archiwum Parafii Rzymsko-Katolickiej w Jasionówce, Kopia dokumentu erekcyjnego kościoła i parafii w Jasionówce z 1553 r.

11 Maroszek Józef, Szydłowski Jan, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Ogrodnikach PGR, Białystok 1979, maszynopis w posiadaniu Biura Badań i Dokumentacji Zabytków w Białymstoku; Piekosiński Franciszek, Rekognicjarz poborowy województwa podlaskiego [w:] Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie, Lwów 1911, t. II, s. 14

12 Jabłonowski Aleksander, Jan Zamoyski na Podlasiu. Spór o starostwo knyszyńskie [a:] Z wieku Mikołaja Reja. Księga jubileuszowa (1505-1905), Warszawa 1905, s. 137

13 Jabłonowski Aleksander, Podlasie, Warszawa 1908-1910, t. I, s. 120, t. II, s. 141

14 Przyjałgowski, t. I, s. 158-159

15 Archiwum Państwowe w Krakowie, nr 459; Miasta polskie w Tysiącleciu, pod red. Pazyry Stanisława, t. I, Warszawa 1965, s. 262

16 AP Białystok, Księga grodzka brańska 1640-1641,k. 21 i 38

17 Boniecki Adam, Herbarz polski, t. VII, Warszawa 1899-1906, s. 38

18 Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich, nr 1099, k. 707v

19 Laszuk W., Historia parafii i kościoła w Jasionówce [w:] Wiadomości Kościelne Archidiecezji w Białymstoku, r. V (VII), 1979, nr 3 (33), s. 123

20 Boniecki Adam, Herbarz polski, t. VII, Warszawa 1899-1906, s. 38

21 AGAD, Metryka Koronna - Sigillata, nr 18, s. 183

22 AGAD, Metryka Koronna - Sigillata, nr 20, k. 149; AGAD, Kapicjana, nr 10, fasc. 1, nr 51, s. 318

23 Kuczyński Wiktoryn, Pamiętnik 1668-1737, Białystok 1999, s. 57-65

24 AGAD, Metryka Koronna - Sigillata, nr 25, k. 181v, nr 35, k. 120; AGAD, Metryka Koronna - Księgi Kanclerskie, nr 76, cz. II, s. 113-115

25 Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 54, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000, s. 111-112

26 Rękopiśmienne opisy parafii litewskich z 1784 r.. Dekanat knyszyński i augustowski, wyd. Wernerowa Wiesława, Warszawa 1996, s. 188; AGAD, Zbiór Kartograficzny, nr AK 70

27 CAH w Grodnie, sygn.. 902.2, C-77.3, t. III i IV

30 Żychliński Teodor, Złota księga szlachty polskiej, r. XI, Poznań 1889; Spravocnyj kalendar po gorode Belostoke na 1913 god, Białystok 1913, s. 72; Archiwum Archidiecezjalne w Białymstoku, Inwentarze kościołów w Archidiakonacie Biłystockim roku 1820, s. 44; AP Białystok, Zbiór Kartograficzny, GKL 36

31 Archiwum Archidiecezjalne w Białymstoku, Inwentarze kościołów w Archidiakonacie Białystockim roku 1820, s. 44

32 Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 54, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000, s. 111-112

33 Inskrypcja na pomniku ku czci Michała hr. Wołłowicza wzniesionym na cmentarzu przykościelnym w Jasionówce przez żonę Teresę hr. Wołłowiczową

34 AP Białystok, Starszy Notariusz Grodzieński, nr 2674; Dikov Aleksy, Spisok zemlevladenii v Grodnenskoi Gubernii, Grodno 1890, s. 75

35 Informacje ustne mieszkańców miasteczka Jasionówka; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

36 AP Białystok, Starszy Notariusz Grodzieński, nr 6082, 7824, 6690, 8088 i 8806

37 Informacje ustne mieszkańców miasteczka Jasionówka; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

38 Księga adresowa Polski wraz z Wolnym Miastem Gdańskiem dla handlu, rzemiosła i rolnictwa, Bydgoszcz 1930, s. 127

39 Monitor Polski nr 93 z 22 kwietnia 1939 r.; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

40 Informacje mieszkańców Jasionówki; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

41 AP Białystok, Wojewódzki Urząd Ziemski w Białymstoku II, nr 35, k. 2 i 6

42 Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 54, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000, s. 112-113

 

Inne źródła:

CAH w Wilnie, F. 1207, op. 1, nr 144, s. 15

AP Białystok, Grodzieńska Komisja Lustracyjna, nr 36

AP Białystok, Białostocko-Sokólski Ziemski Pośrednik Polubowny, nr 86

Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie, Teki Glinki, nr 62, s. 15, nr 409

 

 

Słowa klucze: ewa bończak-kucharczyk, ogród pałacowy, Jasionówka, józef maroszekKategoria:pałacowy