Jasionówka

Ogród pałacowy – barokowy, tarasowy, dwuosiowy, ozdobny, powstały po 1549 r., a rozbudowany w 1642 i w 1730 r. i wydatnie przekształcony w XX w.

Dawna nazwa: Jasionówka

Gmina: Jasionówka

Położenie obiektu: na wzgórzu, pomiędzy dwoma strumieniami – dopływami Brzozówki

Plan założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i założenia folwarcznego Maryland - stan z 1988 r.
Plan sporządzony dla potrzeb Katalogu parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego z 1988 r.

Król Zygmunt August dał 13 października 1549 r. w Krakowie Łukaszowi i jego braciom, synom zmarłego około 1544 r. Iwana z Kurzeńca „przywilej na Jasionówkę, którą zwano nova radicae Brzozowa i na Słomiankę”.¹ Miejscowość pierwotnie nosiła nazwę Jasionówka, a swą nazwę zawdzięczała Wojciechowi Jasieńskiemu, dożywotniemu dzierżawcy pobliskiej Krzywej (zob. Krzywa), wójtowi bobrowskiemu, który zapewne wcześniej skolonizował te tereny.

Główną siedzibą Iwana był dwór w Kalinówce (zob. Ogrodniki PGR), dobra Kalinówka stanowiły bowiem wyposażenie wójta, który to urząd Iwan Kurzeniecki miał sprawować dziedzicznie. Nadanie Jasionówki synom powiększyło tylko obszar gruntów należących już wcześniej do Iwana z Kurzeńca, któremu w 1510 r. Mikołaj Radziwiłł przekazał (jako swemu podskarbiemu) wieś Przytulankę, którą poprzednio kniaź Michał Gliński nadał Mateuszowi Potockiemu.² Iwachno z Kurzeńca nabył też od szlachciców ziemi bielskiej dobra Sikory (zob. Sikory), o które później, 18 czerwca 1550 r. jego synowie toczyli przed sądem królewskim spór z Wojciechem Jasieńskim, kuchmistrzem JKM.³ Dokument funduszowy kościoła farnego w Knyszynie z 2 lipca 1520 r., wystawiony przez właściciela dóbr goniądzkich nazywa Iwana Michajłowicza Chorzewicza wójtem knyszyńskim.⁴ jako wójt knyszyński dysponował on w 1522 r. 10 włókami.⁵ Były one zlokalizowane w Kalinówce, toteż i dwór wójtowski Iwana z Kurzeńca tam się mieścił (obecnie są to Ogrodniki koło Kalinówki). Dzięki zasługom Iwana dla Bony, na której służbę przeszedł od Radziwiłłów (po 1526 r.) i wielce się zasłużył w procesie przeciwko niedawnym chlebodawcom,⁶ Zygmunt August dał synom Iwachny Kurzenieckiego, dokumentem wystawionym w Wilnie 22 kwietnia 1552 r., obszar dawnego wójtostwa knyszyńskiego w Kalinówce – „ostrów puszczy między rzekami Rzepną i Jaskrą”.⁷ Córka Piotra Chwalczewskiego, starosty knyszyńskiego (w latach 1553-1564) wyszła za mąż za Kurzenieckiego, najpewniej Łukasza, a w styczniu 1562 r. doszło do porozumienia pomiędzy Chwalczewskim a Kurzenieckim odnośnie posagu.⁸ Powinowactwo miało doniosłe znaczenie dla wzrostu fortuny rodu Kurzenieckich. Lustratorzy starostwa knyszyńskiego w 1602 r. pisali: „Kalinówka, Stara Wola, Jasionówka i Choboty – wsi na gruncie starostwa knyszyńskiego zasadzone, lecz je teraz trzymają panowie Kurzenieccy, mając je sobie za dziedziczne i podzielili się jemi po ojcu swem i takową nam sprawę dawano o tych wioskach, iż Kalinówka, którą przedtym zwano i teraz jeszcze zowią Wójtowcami (bo są inne dwie – jedna Królewska, a druga Wojtowska - Kalinówki) była na wójtostwo i 100 kop lit. sumy na niej miało być zapisanych, do której Kalinówki pan Chwalczewski, starosta naonczas knyszyński panu Kurzenieckiemu, gdy jego córkę pojmował, Starą Wolę przyłączył. A Jasionówka, Słomianka i Choboty przedtym jeszcze były rozkopane. I tak to ludzie przed nami twierdzili, iż to wszystko królewszczyzna, o czym wziąwszy wiadomość posyłaliśmy do panów Kurzenieckich, jeśliby chcieli dopuścić lustracjej na te dobra, albo nie? Na co żadnego responsu nie było”.⁹ Pewnie nadużycia spowodowane forowaniem zięcia Kurzenieckiego stały się przyczyną pozbawienia Piotra Chwalczewskiego stanowiska dzierżawcy knyszyńskiego, a nadanie Zygmunta Augusta było jedynie dożywotnie, a nie dziedziczne. To też spowodowało, że nie Kalinówka, która od lat była w rękach Kurzenieckich, ale Jasionówka stała się centrum włości i tam sukcesorzy Iwana Kurzenieckiego umieścili główną rezydencję właścicieli.

3 września 1553 r. Łukasz, Kasper i Jerzy, synowie Iwana z Kurzeńca uposażyli plebana kościoła w Jasionówce pod wezwaniem św. Trójcy, Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi panny, św. Jana Chrzciciela i Wszystkich Świętych, m.in. w 3 łany ziemi w jednym kawałku, położone między kościołem, a folwarkiem Jasionówką. Nadali też dziesięcinę od swych poddanych z Jasionówki, Jasionóweczki, Słomianki i Kamionki.¹⁰

Po śmierci Iwana z Kurzeńca (pomiędzy 1553 a 1561 r.) jego synowie dokonali podziału własności pomiędzy siebie, przy czym Jasionówka przypadła Jerzemu.¹¹

W 1574 r. w czasie walk o starostwo knyszyńskie wydatnie wspomógł Jana Zamoyskiego Jerzy Kurzeniecki „człowiek, jak go poleca ten, zacny, uczciwy i na wszem rządny”, który wspomógł Zamoyskiego pieniędzmi i zbożem na zasiew. Urzędnik Zamoyskiego informował wówczas starostę: „jako na nowem gospodarstwie, którzyśmy w piwnicy niezamożni byli, karmi, poi, obsyła wołami tłustymi, zwierzynami, starymi i prostymi miody, piwem dobrem, a na koniec choca to we dworze jest, tedy owsami, sianami i co potrzeba…:¹² W 1580 r. własność Jurgiego (Jerzego) Kurzenieckiego obejmowała Jasionówkę, Kalinówkę, Słomiankę, Starowolę i Chobotki (157 włók chłopskich, czyli 2591 ha), 20 gospodarstw zagrodniczych i 3 koła młyńskie.¹³

W 1611 r. syn Jerzego sporządził testament, na mocy którego m.in. przeniósł kolację klasztoru w Jasionówce na biskupa wileńskiego.¹⁴ Jasionówkę odziedziczył Olbracht Kurzeniecki, który posiadał ją od 1611 do 1642 r. Uczynił on Jasionówkę miasteczkiem osadzając w niej Żydów, a 5 października 1642 r. decyzją króla nastąpiła „odmiana targu w Korycinie, niedzielnego, na środę, w leśnictwie kuźnickim, aby przez to niebyła przeszkoda w miasteczku Jasionówce ur. Albrychta Kurzenieckiego stolnika ziemi bielskiej”.¹⁵ O zatwierdzenie tego uprawnienia starali się kolejno właściciele Jasionówki 5 kwietnia 1644 r., 30 lipca 1647 r., 20 kwietnia 1671 r. i 22 listopada 1742 r. W 1635 r. Albrycht Kurzeniecki dysponował 77 poddanymi.¹⁶

Najstarsza kompozycja ozdobna przy istniejącym od I połowy XVI w. folwarku jasionowskim powstała w latach 40. XVII w. w ramach szerszej akcji zagospodarowania i modernizowania dóbr. Towarzysząca lokowanemu w 1642 r. miasteczku rezydencja Kurzenieckich musiała przejść przebudowę, podczas której urządzono tu barokowy, kwaterowy ogród włoski rozlokowany na kilku tarasach i zajmujący prostokątny teren ograniczony od południa stawem lub rzędem stawów. Na ten staw lub na groble między stawami wybiegały dwie podłużne osie kompozycji ogrodu. Zarówno podłużne, jak i poprzeczne osie kompozycji podkreślone być musiały drogami oraz szpalerami i alejami. Wnętrza części kwater ogrodowych zajęte były prawdopodobnie, wzorem innych rezydencji, w większości przez uprawy użytkowe, ale musiały tam też istnieć ozdobne partie ogrodu, a w kwaterach zajętych przez uprawy użytkowe rosła także roślinność ozdobna. Dwór ówczesny usytuowano na najwyższym tarasie, zapewne na zachód od późniejszego pałacu, wzniesionego w 1819 r., a osie podłużne kompozycji pokrywały się ze szczytami dworu. Na północ od dworu, od strony miasta, tarasy stromo opadały do strumienia, co umożliwiało otwarcie perspektywy widokowej z dworu na kościół usytuowany przy rynku. Zabudowania folwarczne położone były chyba w tym czasie na północny-zachód od kompozycji ogrodowej, w sąsiedztwie gościńca knyszyńskiego.

Córka Olbrachta Kurzenieckiego - Aleksandra Kurzeniecka poślubiła Jakuba Grajewskiego, podkomorzego wiskiego (wzm. w 1622 r.). Ich synem był Jakub Marcin Grajewski, także podkomorzy wiski, żonaty z Justyną Opacką.¹⁷ W 1676 r. zamieszkiwali ono we dworze w Jasionówce.¹⁸ Między innymi 27 stycznia 1687 r. Jakub Marcin Grajewski uposażył przytułek dla ubogich w Jasionówce.¹⁹ Córka ich Izabela wyszła za mąż za Antoniego Skarbka Kiełczewskiego (wzm. w 1699 r.).²⁰ 20 września 1715 r. Antoni Kiełczewski, podstarości lubelski, otrzymał od króla prawo odbywania dwóch dorocznych zjazdów handlowych w Jasionówce.²¹ Jednak jego teść Jakub Grajewski w sierpniu 1728 r. sprzedał Wiktorynowi Kuczyńskiemu (ur. 28 lutego 1668 r., zm. 21 lipca 1737 r.), kasztelanowi podlaskiemu, dobra Jasionówka z folwarkami Słomianka i Starowola „wielce pustych” i wsiami, m.in. Chobotki. Dobra były niezwykle zadłużone, toteż Kuczyński spłacić musiał licznych wierzycieli. Dążył więc do podniesienia rentowności majątku, m.in. poprzez zwiększenie dochodów z miasteczka – 20 października 1732 r. wystarał się króla Augusta II o prawo odbywania w Jasionówce dodatkowych dwóch jarmarków.²² W 1732 r. wspominał on w swym pamiętniku: „Tegoż roku w poście zjechawszy do Jesionówki uczyniłem kontrakt zamianę ogrodu przy gościńcu będącego, z ks. Plebanem jesionowskim, któremu w polu w dwójnasób wymierzać kazałem i więcej”. Zaś w 1733 r. odnotował: „A jam będąc w Jesionówce… chłopom woły podawałem”.²³

Syn Wiktoryna – Kazimierz Kuczyński wystarał się u króla 22 listopada 1744 r. o potwierdzenie prawa odbywania targów niedzielnych w Jasionówce. Później, 28 maja 1783 r. Stanisław August na prośbę Anny Narzymskiej Zaleskiej, podkomorzyny nurskiej, wdowy, dziedziczki Jasionówki, zezwolił na przeniesienie terminu niedzielnego targu z niedzieli na poniedziałek.²⁴ Stale też zwiększano liczbę odbywających się w Jasionówce jarmarków.

Wraz ze staraniami o podniesienie rangi miasteczka, właściciele podejmowali prace nad przebudową siedziby. Wzniesiono nowy pałac na dawnej wschodniej osi podłużnej kompozycji. Przeprowadzono regulację tarasów, a w połowie długości ogrodu wykopano w poprzek ogrodu rząd niedużych sadzawek tworząc parter wodny. Poza granicami ogrodów, na strumieniach, od północy i południa złożono dwa kompleksy stawów. Kwatery odgodowe uzyskały bardziej ozdobny charakter, a usunięte z nich warzywniki ulokowano na wschód i północ od ogrodów ozdobnych.²⁵

Po śmierci Anny z Narzymskich 1^o voto Kuczyńskiej, 2^o voto Zaleskiej, Jasionówka stała się w 1784 r. własnością Józefa Kuczyńskiego,²⁶ który 29 września 1805 r. popełnił w Jasionówce samobójstwo, co wywołało komplikacje własnościowe²⁷. Majątek spadł na dzieci Michała Starzeńskiego (ur. w 1757 r., zm. w 1823 r.) i jego żony Anny Barbary Kuczyńskiej. Ich córka wyszła za mąż za Joachima Wołłowicza (ur. w 1783 r., zm. 2 stycznia 1842 r.), od 1814 r. marszałka szlachty i gubernatora obwodu białostockiego, senatora, który został kolejnym właścicielem Jasionówki (wzm. w 1818 r.).³⁰

Nastąpiła wówczas kolejna przebudowa założenia. W 1818 r. Wołłowicz wybudował murowany, istniejący do dziś kościół. Jednak w sam dzień Wniebowstąpienia Pańskiego 1819 r. wielki pożar zniszczył całą zabudowę miasta i plebańską, a zapewne też i budynki dworskie.³¹ Otoczono potem, (chyba ze względów ochrony przeciwpożarowej) siedzibę i ogrody murem, pozostawiając poza nim (od południa) rząd stawów. Wzniesiono nowy kompleks zabudowań rezydencji i przebudowano część gospodarczą, lokując stajnie, które słynęły z hodowli koni rasy polskiej.³²

W 1842 r., po śmierci ojca Jasionówkę odziedziczył Michał hr. Wołłowicz (ur. 27 sierpnia 1812 r., zm. w 1879 r.), ożeniony z Teresą hr. Ronikerówną.³³ W latach 1879-1881 dobrami zarządzała wdowa Teresa Wołłowiczowa, która w 1881 r. przekazała je jedynej żyjącej córce – Jadwidze (wzm. w 1886 i 1895 r.), żonie Józefa Miączyńskiego. Do kompleksu dóbr w 1890 r. należały: majątek Jasionówka, folwark Starowola, Folwark Kąty, folwark Krzywa, uroczysko Lipnik, uroczysko Podlesiany, uroczysko Grabówka, przysiółek Koziniec, przysiółek Nowe Domy, uroczysko Sosnówka i uroczysko Maryland – w sumie 2681 dziesięcin ziemi (2950 ha).³⁴

W końcu XIX w. nastąpiła degradacja coraz bardziej zadłużonego majątku i założenia. Siedziba zatracała zwolna rezydencjonalny charakter i nabierała przede wszystkim charakteru gospodarczego. Zniszczeniu uległa wtedy północna część kompozycji, gdzie w miejscu dawnych kwater ogrodowych wzniesiono budynki gospodarcze (stajnię, oborę i stodołę).³⁵

W 1905 r. dobra jasionowskie zlicytowano. Założenie pałacowo-ogrodowe i część gruntów nabył wtedy Wiktor Dandre. Następnie w 1908 r. zakupiła je Maria Liders, a w 1913 r. kupił je Iwan Gułow. Inwentarz zabudowy tego założenia z 1913 r. wymieniał: dom murowany, piętrowy z tympanonem na osi głównej, tynkowany na biało, murowaną oborę, murowaną wozownię i stajnię, drewnianą szopę na drewno, dom mieszkalny – rządcówkę (murowany, stary), oborę nową murowaną, drewniany czworak, drewniany chlew dla świń, kuźnię częściowo murowaną i drewnianą szopę. Wymienione zabudowania były wówczas w dobrym stanie i prawie wszystkie, łącznie z pałacem pokryte były gontem. Część zabudowań gospodarczych zlokalizowana była już poza gościńcem knyszyńskim.³⁶

Główną drogą dojazdową do założenia na przełomie XIX i XX w. i na początku wieku XX była droga od gościńca Korycin – Dobrzyniówka obsadzona aleją lipową. Droga ta przekraczała wschodnią granicę założenia mniej więcej w połowie długości najwyższego tarasu, a następnie zbliżała się do pałacu poprzedzonego półkolistym podjazdem. Przed dworem, symetrycznie, po dwóch przeciwnych stronach podjazdu rosło 8 dużych lip tworzących dwie altany. Od podjazdu na zachód, wzdłuż elewacji pałacu biegła wysadzana po obu stronach drzewami droga do zabudowań gospodarczych i gościńca Jasionówka – Knyszyn. Teren ogrodu i częściowo zabudowań gospodarczych był wzdłuż granic barokowej, ozdobnej kompozycji ogrodzony murem kamiennym, wzdłuż którego rosły szpalery lipowo-wiązowe z domieszką brzóz. Taras z pałacem oddzielał od niższego, zabudowanego budynkami gospodarczymi, szpaler (parawan) drzew, głównie wiązów. Następne tarasy, sąsiadujące od południa z tarasem pałacowym, oddzielone były alejami i stokami skarp porośniętymi krzewami (przede wszystkim lilakami). Na środkowym tarasie, prostopadle do granic ogrodu wschodniej i zachodniej usytuowane były sadzawki – 4 w środkowej kwaterze i jedna w skrajnej kwaterze wschodniej. Dolny taras z wydłużonym stawem usytuowanym przy jego południowej granicy zajęty był przez sad. Całe założenie zajmowało w tym czasie obszar o powierzchni około 17,5 ha.³⁷

Przed 1939 r. właścicielem części majątku (88,47 ha) i założenia pozostawał Marcin Abramowicz (inną część majątku – 93,57 ha – posiadał wówczas Motel Zapasner).³⁸ W obrębie założenia Abramowicz urządził duże gospodarstwo ogrodnicze, w którym założył sad o powierzchni około 3 ha (do którego niektóre sadzonki sprowadzano aż z Francji), wyremontował niektóre stare budynki gospodarcze i wzniósł nowe budynki oraz w 1933 r. czworaki. W 1936 r. wydzierżawił on pałac (wielokrotnie po 1819 r. przebudowywany) na pomieszczenia szkoły powszechnej. Jednakże i ten właściciel miał duże kłopoty finansowe, toteż 14 czerwca 1939 r. majątek Jasionówka został wystawiony na licytację, która wobec wybuchu wojny nie doszła do skutku.³⁹

W 1939 r. spłonęła część zabudowań gospodarczych, a władze radzieckie umieściły w założeniu sowchoz. Rozebrano wówczas niektóre budynki. W 1941 r. podczas walk spalił się pałac, który okupanci niemieccy zdążyli wcześniej przebudować usuwając klasycystyczny wystrój. W ogrodzie wzniesiono budynek aresztu dworskiego, a niektóre drogi spacerowe wyłożono płytami nagrobnymi zwiezionymi z miejscowego cmentarza żydowskiego. Przed dawnym pałacem złożono w charakterze ozdoby fragmenty skalne z macew żydowskich. Niemcy wycięli też sady i zasypali partery wodne na terenie ogrodu ozdobnego.⁴⁰

Widok od południowego-zachodu na wnętrze tarasowego ogrodu pałacowego w Jasionówce - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 2321

Po II wojnie światowej majątek rozparcelowano, a w dawnym pałacu ponownie urządzono szkołę podstawową. Tereny parku od 1947 r. stały się własnością Państwowego Gospodarstwa Rolnego,⁴¹ które ostatecznie zdewastowało pozostałości kompozycji ozdobnej. Szkoła natomiast w swoim sąsiedztwie urządziła boiska i umieściła inne urządzenia sportowe. Nasadziła też nowych drzew i krzewów, nie mających wiele wspólnego z dawną kompozycją. Postawiła też kilka nowych budynków.

Widok od południowego-zachodu na kamienny mur i szpaler przy granicy tarasowego ogrodu pałacowego w Jasionówce
- stan z 1988 r. Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 2320

W efekcie z dawnej, ciekawej i estetycznie urządzonej kompozycji ogrodowej do lat 80. XX w. pozostały resztki murów ogrodzeń, południowe stawy, pozostałości sadzawki zamykającej ogród od południa, szpalery drzew rosnących przy murach wokół ogrodu (z drzewostanem z przełomu XIX i XX w.), nieliczne stare drzewa w sąsiedztwie dawnego pałacu (w tym, 5 lip z I połowy XIX w. o średnicy pni 90-120 cm) i aleja lipowa prowadząca do pałacu od strony wschodniej. W alei tej rosło 5 majestatycznych drzew – lip z przełomu XVIII i XIX wieku. Z dawnych budynków zachowały się (oprócz mieszczącego szkołę przebudowanego budynku pałacowego) stajnia wzniesiona po 1819 r. (użytkowana jako magazyn), budynek mieszkalny wzniesiony w 1933 r. na miejscu dawnej stajni oraz niemiecki areszt z czasów II wojny światowej. Pałac po kolejnych przebudowach stracił całkowicie swój dawny charakter, podobnie jak wnętrza leżące na tarasach, zajęte teraz przez uprawy użytkowe lub nieużytki, a na najwyższym tarasie przez boiska, urządzenia sportowe i trawniki z nowymi nasadzeniami. Ogółem na terenie obiektu występowało w tym czasie 37 gatunków drzew i krzewów. Zachowały się powiązania widokowe miasteczka z terenem dawnych ogrodów, nadal górującym nad okolicą i zewsząd dobrze widocznym. Z budynków i najwyższego tarasu rozciągały się także interesujące widoki na całą miejscowość i okoliczne pola.

Ewa Bończak-Kucharczyk

Józef Maroszek

Źródła:

¹ Wiśniewski Jerzy, Kurzeniecki Iwan Michałowicz [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XVI, Warszawa 1935, s. 295-296

² Antoniuk Jakub, Knyszyn, s. 10-11

³ Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich, nr 77, dok. 82, s. 487-488

⁴ AGAD, nr 54, s. 608-619; Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich, nr IV. 1775, s. 1021-1026; Centralne Archiwum Akt Dawnych w Moskwie, F. 389, op. 1, nr 18

⁵ Maroszek Józef, Pogranicze Litwy i Korony w planach króla Zygmunta Augusta. Z historii dziejów realizacji myśli monarszej między Niemnem a Narwią, Białystok 2000, s. 80

⁶ Odgraniczenie sądowe dóbr grodzieńskich i bielskich, w r. 1536 [w:] Athenaeum, oddział II, z. 1, Wilno 1842, s. 65-91

⁷ Archiwum Państwowe w Krakowie, Zbiór Zygmunta Glogera, nr 459

⁸ Centralne Archiwum Akt Dawnych w Moskwie, F. 389, op. 1, nr 85, k. 195; AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, dz. XLVI, nr 146 A, k. 26v

⁹ AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego, dz. XLVI, nr 146 A, k. 26v

¹⁰ Archiwum Parafii Rzymsko-Katolickiej w Jasionówce, Kopia dokumentu erekcyjnego kościoła i parafii w Jasionówce z 1553 r.

¹¹ Maroszek Józef, Szydłowski Jan, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Ogrodnikach PGR, Białystok 1979, maszynopis w posiadaniu Biura Badań i Dokumentacji Zabytków w Białymstoku; Piekosiński Franciszek, Rekognicjarz poborowy województwa podlaskiego [w:] Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie, Lwów 1911, t. II, s. 14

¹² Jabłonowski Aleksander, Jan Zamoyski na Podlasiu. Spór o starostwo knyszyńskie [a:] Z wieku Mikołaja Reja. Księga jubileuszowa (1505-1905), Warszawa 1905, s. 137

¹³ Jabłonowski Aleksander, Podlasie, Warszawa 1908-1910, t. I, s. 120, t. II, s. 141

¹⁴ Przyjałgowski, t. I, s. 158-159

¹⁵ Archiwum Państwowe w Krakowie, nr 459; Miasta polskie w Tysiącleciu, pod red. Pazyry Stanisława, t. I, Warszawa 1965, s. 262

¹⁶ AP Białystok, Księga grodzka brańska 1640-1641,k. 21 i 38

¹⁷ Boniecki Adam, Herbarz polski, t. VII, Warszawa 1899-1906, s. 38

¹⁸ Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich, nr 1099, k. 707v

¹⁹ Laszuk W., Historia parafii i kościoła w Jasionówce [w:] Wiadomości Kościelne Archidiecezji w Białymstoku, r. V (VII), 1979, nr 3 (33), s. 123

²⁰ Boniecki Adam, Herbarz polski, t. VII, Warszawa 1899-1906, s. 38

²¹ AGAD, Metryka Koronna - Sigillata, nr 18, s. 183

²² AGAD, Metryka Koronna - Sigillata, nr 20, k. 149; AGAD, Kapicjana, nr 10, fasc. 1, nr 51, s. 318

²³ Kuczyński Wiktoryn, Pamiętnik 1668-1737, Białystok 1999, s. 57-65

²⁴ AGAD, Metryka Koronna - Sigillata, nr 25, k. 181v, nr 35, k. 120; AGAD, Metryka Koronna - Księgi Kanclerskie, nr 76, cz. II, s. 113-115

²⁵ Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 54, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000, s. 111-112

²⁶ Rękopiśmienne opisy parafii litewskich z 1784 r.. Dekanat knyszyński i augustowski, wyd. Wernerowa Wiesława, Warszawa 1996, s. 188; AGAD, Zbiór Kartograficzny, nr AK 70

²⁷ CAH w Grodnie, sygn.. 902.2, C-77.3, t. III i IV

³⁰ Żychliński Teodor, Złota księga szlachty polskiej, r. XI, Poznań 1889; Spravocnyj kalendar po gorode Belostoke na 1913 god, Białystok 1913, s. 72; Archiwum Archidiecezjalne w Białymstoku, Inwentarze kościołów w Archidiakonacie Biłystockim roku 1820, s. 44; AP Białystok, Zbiór Kartograficzny, GKL 36

³¹ Archiwum Archidiecezjalne w Białymstoku, Inwentarze kościołów w Archidiakonacie Białystockim roku 1820, s. 44

³² Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 54, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000, s. 111-112

³³ Inskrypcja na pomniku ku czci Michała hr. Wołłowicza wzniesionym na cmentarzu przykościelnym w Jasionówce przez żonę Teresę hr. Wołłowiczową

³⁴ AP Białystok, Starszy Notariusz Grodzieński, nr 2674; Dikov Aleksy, Spisok zemlevladenii v Grodnenskoi Gubernii, Grodno 1890, s. 75

³⁵ Informacje ustne mieszkańców miasteczka Jasionówka; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

³⁶ AP Białystok, Starszy Notariusz Grodzieński, nr 6082, 7824, 6690, 8088 i 8806

³⁷ Informacje ustne mieszkańców miasteczka Jasionówka; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

³⁸ Księga adresowa Polski wraz z Wolnym Miastem Gdańskiem dla handlu, rzemiosła i rolnictwa, Bydgoszcz 1930, s. 127

³⁹ Monitor Polski nr 93 z 22 kwietnia 1939 r.; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

⁴⁰ Informacje mieszkańców Jasionówki; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

⁴¹ AP Białystok, Wojewódzki Urząd Ziemski w Białymstoku II, nr 35, k. 2 i 6

⁴² Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Cybulko Zofia, Wierzbicka-Maroszek Teresa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Jasionówce i dawnego folwarku Maryland, Białystok 1983, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 54, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000, s. 112-113

Inne źródła:

CAH w Wilnie, F. 1207, op. 1, nr 144, s. 15

AP Białystok, Grodzieńska Komisja Lustracyjna, nr 36

AP Białystok, Białostocko-Sokólski Ziemski Pośrednik Polubowny, nr 86

Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie, Teki Glinki, nr 62, s. 15, nr 409

Słowa klucze: ewa bończak-kucharczyk, ogród pałacowy, Jasionówka, józef maroszekKategoria:pałacowy