Rudka

Park pałacowy – barokowy, powstały około 1763 r. na miejscu wcześniejszej kwaterowej kompozycji, przebudowany w duchu krajobrazowym w latach 1913-194

Dawna nazwa: Rudka

Gmina: Brańsk

Położenie obiektu: na północny-zachód od wsi, przy gościńcu z Brańska do Ciechanowa, na terenie opadającym ku wschodowi do bezimiennego strumienia – dopływu Nurca

Plan założenia pałacowo-ogrodowego w Rudce - stan z 1988 r.
Plan wykonany dla potrzeb Katalogu parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego z 1988 r.

Plan zalożenia pałacowo-ogrodowego w Rudce - część parkowa - stan z 1988 r.
Plan wykonany dla potrzeb Katalogu parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego z 1988 r.

Pierwszy dwór w Rudce zbudowano w 1434 r., kiedy to Rudkę nadano Pretorowi z Korczewa. Korczewscy posiadali te dobra do początku XVI w. i m.in. w 1442 r. uposażyli istniejący już we wsi kościół.

Na początku XVI w. dobra rudzkie zostały własnością Zofii z Korczewa, która przed 1511 r. wyszła za mąż za Stanisława Hlebowicza, wojewodę połockiego. W 1522 r. Zofia, 1^o voto Hlebowiczowa, 2^o voto Czaplowa przekazała Rudkę swojemu synowi Mikołajowi, ale wzmiankowana była jako właścicielka Rudki jeszcze w roku 1538. Po okresie rodzinnych sporów własnościowych Rudka została ostatecznie drogą zamiany w 1560 r. własnością Mikołaja Kiszki, wojewody podlaskiego. Przestała być wtedy centrum samodzielnego majątku, lecz spadła do rangi siedziby jednego z kluczy dóbr ciechanowskich Kiszków.

Po śmierci Mikołaja Kiszki w 1587 r. Rudka przeszła w ręce jego syna Mikołaja, starosty drohickiego (zm. w 1620 r.), a następnie wnuka – Piotra (zm. w 1630 r.). W 1647 r. stała się własnością Ossolińskich, gdyż Zbigniewowi Ossolińskiemu (zm. w 1678 r.), wojewodzie sandomierskiemu i staroście drohickiemu, wniosła dobra rudzkie w posagu Barbara Iwanowska, córka Jakuba, podczaszego podlaskiego i Anny z Ciechanowca Kiszczanki (córki Mikołaja Kiszki, starosty bielskiego, wnuczka Mikołaja Kiszki, wojewody podlaskiego).

W I połowie XVII w. przeprowadzano w Rudce różne prace, które musiały objąć także rezydencję właścicieli. Rozbudowano wtedy prawdopodobnie ogrody dworskie, którym nadano reprezentacyjny charakter i typową dla baroku kwaterową kompozycję o wyraźnie wyodrębnionej osi głównej. Prostokątny teren ogrodów graniczył od południa z drogą do Ciechanowca, a od wschodu ze strumieniem, na którym wykopano rząd stawów. Pomiędzy tymi stawami biegły drogi prowadzące do siedziby od strony wschodniej. Jedna z nich – dawny trakt brański – wybiegała na dwór, stanowiąc oś układu kompozycyjnego. Druga łączyła siedzibę dworską z młynem Karp, stojącym nad Nurcem na północny zachód od założenia.

Jako majątek należący do pierwszej żony Zbigniewa Ossolińskiego Rudkę przejął już przed 1662 r. Jakub Ossoliński (zm. w 1711 lub 1712 r.), syn Zbigniewa i Barbary z Iwanowskich. W 1664 r. uzyskał on przywilej królewski na urządzenie tu targowiska wiejskiego. Zamieszkiwał on w dworze w Rudce jeszcze w 1676 r., chociaż w roku 1669 dobra zostały podzielone, a część z Rudką powinna przypaść bratu Jakuba - Maksymilianowi Franciszkowi (zm. po 1703 r.), dziedzicowi Siemion. W 1727 r. spadkobiercy Maksymiliana Franciszka rozdzielili majątek pomiędzy siebie, a Rudka przypadła wtedy Franciszkowi Maksymilianowi, podskarbiemu wielkiemu koronnemu (zm. w 1756 r.). Po nim odziedziczył ją Józef Ossoliński, wojewoda wołyński (zm. w 1780 r.). Po 1759 r. stała się ona własnością jego stryjecznego brata Aleksandra, miecznika litewskiego.

W 1763 r. zbudowano tu obszerny, murowany, parterowy dwór z facjatą i czterokolumnowym gankiem z balkonem nakryty czterospadowym dachem. Ustawiono go frontem na wschód w centrum ogrodów, na głównej osi kompozycji. Na zachód od dworu urządzono parter kwietny, zajmujący kwadratowe wnętrze otoczone z trzech stron alejami lipowymi. Na północ i zachód od tego parteru założono boskiety lipowe i grabowe, wśród których umieszczono prostokątną sadzawkę. N południe od dworu, parteru i boskietów mieściły się prostokątne kwatery oddzielone od siebie alejami lipowymi, wiązowymi i kasztanowcowymi. Aleja kasztanowców zamykała też całą kompozycję od wchodu. Podobnie wyglądały wnętrza ogrodów położone na północ i południe od alei wiodącej do dworu wzdłuż głównej osi kompozycji. Część z nich sąsiadowała z kompleksem starych stawów i strumieniem. Północną część kompozycji zajmowały kwatery ogrodu użytkowego i budynki gospodarcze. Na granicy części ozdobnej i ogrodu użytkowego wybudowano murowaną, reprezentacyjną wozownię, a w północno-zachodnim narożniku ogrodu ozdobnego wzniesiono murowaną oranżerię stojącą nad sadzawką przy boskietach. Ponadto na północny-wschód od wozowni wzniesiono murowany pawilon zamykający oś drogi biegnącej między stawami. Te trzy reprezentacyjne budynki zasłaniały widok z ogrodu ozdobnego na położone dalej budynki gospodarcze. Całość stanowiła przykład wysokich umiejętności kształtowania przestrzeni i była świadectwem osiągnięć sztuki ogrodowej właściwej dla tej epoki.

Po 1790 r. Rudkę odziedziczył syn Aleksandra – Józef Kajetan Ossoliński, ostatni kasztelan podlaski (zm. w 1834 r.), ożeniony z Marią Zaleską, podkomorzanką nurską (zm. w 1813 r.). W latach 1834-1860 właścicielem dóbr rudzkich był Wiktor Maksymilian Ossoliński, adiutant ks. Józefa Poniatowskiego, uczestnik kampanii 1809 r. i 1811-1812 r., powstaniec 1830 r., blisko związany z dekabrystami. Za jego udział w powstaniu majątek został w 1831 r. przeznaczony do konfiskaty, do której jednak nie doszło.

Właściciel ten stale zamieszkiwał w Rudce, toteż zapewne za jego czasów doszło do pierwszej próby przekształcenia kompozycji tej siedziby w duchu krajobrazowym. Zbudowano tu wówczas na południe od podjazdu przed dworem murowaną oficynę kuchenną i drewniany lamus na północny-zachód od wozowni. Obsadzono też drogi do młyna i do Wysokiego Mazowieckiego topolami czarnymi.

Po Wiktorze Ossolińskim dobra przeszły na własność jego córki Wandy Zofii, od 1848 r. żona Tomasza Potockiego, powtórnie zamężnej w 1861 r. za Stanisławem Jabłonowskim.

W 1863 r. podczas przemarszu wojsk rosyjskich założenie zostało częściowo zdewastowane, a później wprowadzono tu wiele nowych nasadzeń utrzymanych w duchu krajobrazowym, a w ramach napraw znacznie rozbudowano część gospodarczą leżącą na północ od pałacu. Jednocześnie wzniesiono kompleks murowanych budynków hodowlanych na wschód od stawów, przy drodze do nowego młyna. Na południe od nich założono duży sad, który sąsiadował z czworakami postawionymi na wschód od stawów, przy głównej osi założenia. W II połowie XIX w. przebudowano też drogę z Ciechanowca, którą poprowadzono teraz ukosem przez południowo-wschodnią część ogrodów w ten sposób, że dobiegała ona do osi głównej przy wjeździe do parku. Cały park ogrodzono parkanem o murowanych słupach, w którym umieszczono ozdobne bramy od wschodu i południa. Dodatkowo, w 1898 r. wzniesiono jeszcze w południowo-wschodnim narożniku ogrodu murowany sześciorak stojący przy drodze do Ciechanowca.

W roku 1902 Wanda z Ossolińskich Jabłonowska przekazała majątek córkom Anieli Zamoyskiej i Janinie Potockiej. W 1915 r. Janina, żona Konstantego Potockiego, odkupiła od siostry jej część majątku, a następnie w latach 1913-1914 przebudowała dwór i kompozycję ogrodów. Autorem projektu przebudowy dworu był architekt Jan Heurich (syn). Przebudowa wyglądała w ten sposób, że do starego dworu z 1763 r. dobudowano piętro i boczne skrzydła, na których umieszczono kopuły z lukarnami oraz przebudowano kolumnowy ganek tworząc ryzalit, przed którym wzniesiono niewielki ganek. Budowla została ozdobiona figuralnymi rzeźbami i wazonami. Wynikiem przebudowy było powstanie obszernego pałacu w stylu neobarokowym.

Dwór w Rudce przed przebudową dokonaną przez Heinricha w drugim dziesięcioleciu XX w.
Muzeum Narodowe w Krakowie, Dział Dokumentacji Naukowej
Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 2716

Wraz z powstaniem pałacu dokonano także gruntownej przebudowy tych części ogrodów, które były położone na wschód od podjazdu oraz przebudowy części zajętych dawniej przez boskiety. Regularne pozostały kwatery położone na południe od pałacu oraz sady i warzywniki sąsiadujące z budynkami gospodarczymi.

Po przebudowie powstały po obu stronach osi głównej podkreślonej aleją prowadzącą do pałacu dwa obszerne wnętrza otoczone częściowo zachowanym starym drzewostanem alei, a częściowo swobodnymi grupami roślin i klombami o urozmaiconym składzie gatunkowym. Zlikwidowano większość starych, prostych dróg parku i zastąpiono je nowymi o płynnym przebiegu. Przesunięto także drogę wiodącą do podjazdu od południa, a także przebudowano stawy nadając im bardziej obłe kształty. Na jednym ze stawów usypano wyspę, na której umieszczono klomb zamykający widok z pałacu. Z terenu dawnych boskietów usunięto wiele drzew tworząc tam dwa wnętrza przyozdobione kwiatami i nowo posadzonymi grupami krzewów. Na podjeździe zaś urządzono rosarium.

Podczas przebudowy wprowadzono wiele roślin rzadkich i sporo drzew iglastych, m.in. dęby szypułkowe odmiany kolumnowej, iglicznie trójcierniowe, klony srebrzyste, jodły pospolite, sosny wejmutki, modrzewie, świerki, głogi ostrogowe, kilka gatunków róż i jaśminowców. Posadzono je tak, by stanowiły kontynuację wcześniejszych, dziewiętnastowiecznych kompozycji roślinnych utrzymanych w duchu krajobrazowym i także mających urozmaicony skład gatunkowy, jak np. pochodząca z II połowy XIX w. aleja klonów srebrzystych rosnąca na grobli między stawami, czy część drzew w grupach i część soliterów rosnących w obszernych wnętrzach parkowych. W tym stadium rozwoju założenie zajmowało obszar o powierzchni około 40 ha.

Schemat rozplanowania założenia pałacowo-ogrodowego w Rudce po krajobrazoweh przebudowie
Rejestr ogrodów polskich, Warszawa 1964-1966, z. 3, s. 114, z. 5, s. 88

W 1920 r. Armia Czerwona zdewastowała pałac i zniszczyła jego cenne wyposażenie, w tym bibliotekę, zbiory muzealne i sprzęty. Dwa lata po jej przejściu rezydencja była w opłakanym stanie „pałac nie zamieszkały, zniszczony, park zupełnie zdziczały i zapuszczony”.

W 1927 r. właścicielem Rudki został najstarszy syn Janiny i Konstantego Potockich – Franciszek Salezy (zm. w 1946 r.), jednak dobrami zarządzał jego syn Ignacy (zm. w 1937 r.). W latach 1937-1939 rozebrano część pałacu pozostawiając trzy stojące odrębnie części – korpus główny i dwa skrzydła. Park, który by zaniedbany już wcześniej, w okresie międzywojennym uległ dalszemu zaniedbaniu, zapewne w związku z trudnościami finansowymi właścicieli, a w przed 1939 r. wszystkie wnętrza parku (także najbardziej reprezentacyjne wnętrze dawnego parteru) zostały zasadzone sadami.

W latach 1939-1941 w Rudce funkcjonowało radzieckie państwowe gospodarstwo rolne, za którego czasów usunięto rosarium i dokonano kolejnej dewastacji parku. W okresie okupacji niemieckiej nie zachodziły tu już większe zmiany.

Po II wojnie światowej teren założenia został podzielony między Szkołę Rolniczą i Technikum Rachunkowości Rolnej oraz Państwowe Gospodarstwo Rolne Rudka.

Widok od południowego wschodu na pałac w Rudce i pojazd przed pałacem - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr 1984

Widok od północy na podjazd, oficynę i stary dzrewostan parku pałacowego w Rudce - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 1989

W latach 1965-1970 pałac zrekonstruowano i przywrócono do stanu z 1914 r., zaś w latach 1970-1972 prowadzono prace renowacyjne w parku. Wyremontowano wtedy część dróg i kolisty gazon z fontanną przecięty czterema ścieżkami, a także wprowadzono oświetlenie parkowe i uporządkowano wnętrza parku. W 1980 r. opracowany został projekt kompleksowej renowacji parku, który jednak nie został zrealizowany, wobec czego nadal postępował proces powolnej dewastacji tej cennej kompozycji, tylko częściowo wstrzymany prace renowacyjne lat 1970-1972. Niekonserwowane osiemnastowieczne i dziewiętnastowieczne drzewa po kolei wypadały, zanikały mniej uczęszczane drogi ogrodowe, stawy, z których spuszczono wodę zarosły szuwarami, a część terenu zajęły zarośla. Dewastację pogłębiał niewłaściwy sposób użytkowania sąsiadujących z pałacem wnętrz, w których prowadzono m.in. naukę jazdy na traktorach.

Widok od południowego-wschodu na wnętrze parku w Rudce sąsiadujące z wozownią (po lewej)
i z pawilonem ogroowym (po prawej) - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. Ow PSOZ Białystok, nr D 1982

Park pałacowy - Rudce - widok od południowego-wschodu na parkowy staw z wyspą - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 1979

Park pałacowy w Rudce - widok z wnętrza parku w kierunku stawów na grupę starych modrzewi
i drzewa rosnące przy granicy parku - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 1978

Park pałacowy w Rudce - widok od wschodu przez staw parkowy w kierunku osiemnastowiecznej wozowni - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz. Neg. OW PSOZ Bialystok, nr D 1980

Po II wojnie światowej nastąpiła znaczna rozbudowa części gospodarczych, gdyż nowi użytkownicy wznieśli tu wiele nowych budynków, jednocześnie rozbierając lub przebudowując część starych.

Mimo zniszczeń i przekształceń rozległa kompozycja pałacowo-ogrodowa w Rudce była w latach 80. XX w. jednym z lepiej zachowanych obiektów sztuki ogrodowej w województwie. Przetrwały tu do tego czasu liczne zabytkowe budynki (pałac, oficyna, oranżeria, wozownia, przebudowany pawilon ogrodowy, sześciorak, młyn i kompleks budynków gospodarczych). Drewniany lamus z I połowy XIX w. przeniesiony został do skansenu w Ciechanowcu. Zachował się też do tego czasu układ wnętrz parkowych, przetrwały stawy, część dróg, duży sad, część ogrodów użytkowych, fragmenty ogrodzeń parku i bogata roślinność parkowa.

Park pałacowy w Rudce - dziewiętnastowieczne klony srebrzyste rosnące na grobli między stawami - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz. Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 1983

Park pałacowy w Rudce - widok od zachodo na wnętrze zajęte pierwotnie przez parter kwietny
i na eleację ogrodową pałacu - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 1986

Park pałacowy w Rudce - osiemnastowieczne lipy i wiązy otaczające wnętrze zajęte pierwotnie przez parter kwietny
- widok z terenu dawnych boskietów - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, neg. OW PSOZ Białystok, nr D 1987

Rosło tu jeszcze wiele lip, wiązów i kasztanowców w alejach z końca XVIII i początku XIX w. Wyróżniały się 2 osiemnastowieczne jesiony rosnące w sąsiedztwie pałacu i 2 modrzewie z tego samego okresu, rosnące we wnętrzu zajętym dawniej przez parter kwietny. Część lip, kasztanowców i klonów pochodziła z I połowy XIX w., podobnie jak stare topole czarne przy drogach do Wysokiego Mazowieckie i do młyna. Spośród nasadzeń dokonywanych w II połowie XIX w. i w pierwszym dwudziestoleciu XX w. wyróżniały się stare klony srebrzyste, dęby kolumnowe, sosny wejmutki, iglicznie trójcierniowe, orzeszniki, jodły i świerki. Rosły tu także brzozy, topole, grochodrzewy, olsze, wiąz górski, klony jesionolistne i jawory. Rozmiarami imponowały też niektóre stare wierzby. Starodrzew ten był jednak w nienajlepszym stanie zdrowotnym, więc można było zauważyć sporo egzemplarzy suchych lub usychających, zwłaszcza w najstarszej grupie wiekowej i wśród drzew iglastych. Oprócz drzew rosła też w parku znaczna liczba różnych gatunków krzewów ozdobnych, co znacznie urozmaicało skład gatunkowy roślinności.

Park pałacowy w Rudce - widok od południa na pałac i wzniesiony w latach 60. XX w. łącznik miedzy pałacem a oficyną - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 1985

Ten sąsiadujący z wsią obiekt pełnił znaczącą rolę w krajobrazie miejscowości i wywierał korzystny wpływ na jej mikroklimat. Był dobrze widoczny z głównych dróg dojazdowych biegnących w bezpośrednim sąsiedztwie założenia, oraz z pół położonych na zachód od niego.

Pałac w Rudce - stan współczesny
www.dworypogranicza.pl

Park pałacowy i wozownia w Rudce - stan współczesny
www.dworypogranicza.pl

Ewa Bończak-Kucharczyk
Józef Maroszek

Źródła:

AGAD, Metryka Koronna – Sigillata, nr 8, K. 44, nr 16, k. 110, 153, 207, 220, nr 17, k. 64, nr 21, k. 178

AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego, dz. I, nr 47

AGAD, Kapicjana, nr 2

AP Białystok, Kamera Wojenna i Domen, nr 155a, k. 226, nr 1920-2911

AP Białystok, Starszy Notariusz Grodzieński, nr 10.852, 11.440, 12.812, 12.944, 15.976, 16.167

AP Białystok, Archiwum Franciszka hr Potockiego w Rudce, nr 8-9

AP Białystok, Okręgowy Urząd Ziemski w Białymstoku, nr 220 i 339

AP Białystok, Wojewódzki Urząd Ziemski w Białymstoku II, nr 114-116

Biblioteka Ossolineum we Wrocławiu, Dział rękopisów, nr 290. II.

Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Fototeka, nr 9381

Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich, nr 1099, s. 649

Muzeum Narodowe w Krakowie, Dział Dokumentacji Naukowej, nr 19/22424

Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie, Teki Ciołka nr 4444, Plan parku w Rudce według pomiaru S. Miłoszewskiego, opr. G. Ciołek 1957

Sąd Okręgowy w Białymstoku, Wydział Hipoteczny, Zbiór dowodów ksiąg hipotecznych, nr 13, Rudka 1020

Biłgorajski Franciszek, Pamiętniki w sprawie chłopskiej w 1863 r., Wrocław 1956

Dikov Aleksy, Spisok zemlevladenii v Grodnenskoj gubernii, Grodno 1890, s. 107

Iwaszkiewicz Janusz, Wykaz dóbr ziemskich skonfiskowanych przez rządy zaborcze w latach 1773-1867 [w:] Ziemiaństwo i większa własność rolna (stan posiadania, praca społeczna i gospodarcza, produkcja i obciążenia), Warszawa 1929, s. 34

Księga adresowa Polski wraz z wolnym miastem Gdańskiem dla handlu, rzemiosła i rolnictwa, Bydgoszcz 1930, s. 149

Ossoliński Wiktor, Wspomnienia z Podlasia [w:] Biblioteka Warszawska 1848, s. 459-465

Publikacja do Rządu Obwodowego Białostockiego dnia 12 Decembra w przeszłym 1812 Roku (druk), poz. 91

Rejestr ogrodów polskich, Warszawa 1964-1966, z. 3, s. 114, z. 5, s. 88

Szymanowska B., Zabytkowa architektura polska w tekach ikonograficznych Działu Dokumentacji Naukowej Muzeum Narodowego w Warszawie, Katalog, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1983, nr 2485

Baliński Michał, Lipiński Tymoteusz, Starożytna Polska, t. III, Warszawa 1846

Czapliński Władysław, Ossoliński Jan Onufry h. Topór (ok. 1760-1812 [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 403-403

Czapińska Maria, Homola Irena, Ossoliński Józef Kajetan h. Topór (ok. 1758-1834) [w:] Polski Słownik Biograficzny t. XXIV, Wrocław 1979, s. 414-416

Czapińska Maria, Homola Irena, Ossoliński Wiktor Maksymilian h. Topór (1790-1860) [w:] Polski Słownik Biograficzny t. XXIV, Wrocław 1979, s. 426-427

Dworzaczek Włodzimierz, Genealogia, t. I-II, Warszawa 1959

Jabłonowski Aleksander, Podlasie, Warszawa 1908-1910, cz. I, s. 179, cz. II, s. 139, 216, 246, cz. III, s. 195

Kossakowski Stanisław Kazimierz, Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich, t. I-II, Warszawa 1859-1860, s. 127-137

Łoza Stanisław, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 117

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX, t. XV, Warszawa 1880-1900, cz. 2

Spieraski Zdzisław, Kiszka Piotr h. Dąbrowa (zm. 1534) [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XII, Wrocław 1966, z. 4, s. 514-515

Stankiewicz Zbigniew, Potocki Tomasz, pseud Adam Krzysztopór (1809-1861) [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII, Wrocław 1966, s. 216-220

Szczygielski Wacław, Ossoliński Tomasz Konstanty h. Topór (1716-1782) [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1966, s. 425-426

Bończak-Kucharczyk Ewa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Rudce, Białystok 1975, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

Dolistowska Małgorzata, Rudka. Studium historyczno-architektoniczne kościoła par. Św. Trójcy, Białystok 1984, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

Jankowska Marta, Rudka. Park przy pałacu Ossolińskich. Studium historyczno-przestrzenne, Białystok 1980, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

Lutostańska Alicja, Żyłko Elżbieta, Rudka. Pałac. Studium historyczne, Warszawa 1960, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

Tomecka Barbara, Rudka. Studium historyczno-urbanistyczne, Białystok 1979, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 122, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

Słowa klucze: ewa bończak-kucharczyk, park pałacowy, Rudka, krzysztof kucharczykKategoria:pałacowy