Dobużek

Park dworski - krajobrazowy, powstały zapewne po 1869 r. jako część większego, wielofunkcyjnego założenia dworsko-ogrodowego na miejscu regularnych, barokowych ogrodów ozdobno-użytkowych, skomponowanych po 1786 r. (w miejscu, gdzie wcześniej w XVI, XVII i XVIII w. funkcjonował folwark o znaczeniu użytkowym), rozbudowany po 1922 r.

Dawna nazwa: Dobużek

Gmina: Łaszczów

Położenie obiektu: na wzgórzu otoczonym z trzech stron (od zachodu, południa i wschodu) dolinami rzeki Huczwy i dwóch strumieni, na północ od Łaszczowa, przy drodze z Łaszczowa do Tyszowców, stanowiącej obecnie zachodnią granicę kompozycji, na północ od głównego kompleksu zabudowań wsi Dobużek

W XVI wieku Dobużek wchodził w skład klucza dóbr Domaszysz należącego do rodziny Łaszczów.¹ W roku 1549 Domaszysz otrzymał prawa miejskie, a jego nazwę zmieniono na Łaszczów.² Z uwagi na niewielką odległość Dobużka od siedziby właścicieli w Łaszczowie, wynoszącą około 4 km, mało jest prawdopodobne by w tych czasach istniała w Dobużku jakaś kompozycja ogrodowa o charakterze ozdobnym. Raczej funkcjonował to od XVI w. folwark pełniący funkcje utylitarne i stan taki utrzymywał się aż do połowy XVIII wieku.

Zabudowania tego folwarku zlokalizowano na wschód od traktu Łaszczów - Tyszowce i bagiennej doliny rzeki Huczwy, u jej zbiegu z bezimiennym strumieniem, który wyznaczał południową granicę folwarku. Zabudowaniom towarzyszyły zapewne ogrody użytkowe, a północną granicą siedziby biegła droga do Nabroża. Od wschodu folwark otaczała dolina kolejnego, niewielkiego strumienia, tak więc folwark zlokalizowano w miejscu trudno dostępnym, co zapewne w początkach istnienia Dobużka miało mu zapewniać bezpieczeństwo. O rozplanowaniu wewnętrznym tego folwarku nic bliższego dziś nie wiadomo.

Do połowy XVIII w. klucz łaszczowski, w tym Dobużek, stanowił kolejno własność: Łaszczów (do początku XVII w.), Gorajskich (do około połowy XVII w.), ponownie Łaszczów (do około 1749 r.), następnie Potockich (od około 1749 do około 1786), a od 1786 r. do Gębarzewskich.³ Prawdopodobnie około 1786 r. nastąpiło wydzielenie Dobużka z dóbr łaszczowskich. Folwark ten otrzymała bowiem w posagu Aniela Gębarzewska, która wyszła za mąż za Jana Pawłowskiego toteż w 1816 r. Jan i Aniela Pawłowscy zostali odnotowani jako właściciele omawianych dóbr.⁴

Po usamodzielnieniu się Dobużka dawny folwark został przekształcony w siedzibę o charakterze rezydencjonalno-ozdobnym. Wzniesiony tu został w 1814 r. klasycystyczny, drewniany, otynkowany dwór, zwrócony frontem na południe. Przed dworem urządzono prostokątny dziedziniec z dojazdem od zachodu, ujęty od wschodu i zachodu oficynami i innymi budynkami. Na północ i południe od nich mieściły się regularne ogrody, przy czym ogród północny, sąsiadujący z dworem miał charakter ozdobno-użytkowy. Granice ogrodów obsadzone były szpalerami lub alejami, po których do lat 80. XX w. pozostały nieliczne drzewa posadzone w końcu XVIII w. lub na początku wieku XIX. Kompozycja wewnętrzna ogrodów w tym czasie nie jest dziś znana. Zważywszy jednak na klasycystyczny styl dworu, regularność dziedzińca i wiodących do niego dróg, sądzić można, że również ogrody skomponowano w podobnym stylu, chociaż siedziba ta nie wyróżniała się znaczeniem, ani też zapewne elegancją. Do ogrodów przylegał od wschodu zespół budynków gospodarczych rozmieszczonych wokół obszernego dziedzińca. Ta część gospodarcza umieszczona została w północno-wschodnim rogu kompozycji, przy drodze do Nabroża.

Do roku 1844 Dobużek znacznie się rozwinął i rozbudował, o czym świadczy sporządzony w tym roku inwentarz, w którym czytamy o następuje.

„Dom mieszkalny na podmurówce, z drzewa wybudowany, tynkiem zewnątrz i wewnątrz wyszabrowany, pod dachem gontowym, cztery kominy murowane nad dach wyprowadzone mający, przyozdobiony z frontu wystawą na czterech kolumnach murowanych wspartą, pod którą wschody i cały pokład są kamienne, do sieni tego domu wprowadzają drzwi podwójne fasowane, na zawiasach i hakach żelaznych z ryglami i zamkiem do zamykania, w sieni jest posadzka z cegły w znacznej części powydeptywana... W dworze sześć pokoi... sala jadalna... salon...

Oficyna murowana pod dach gontowy, komin jeden murowany... (dwa pokoje i dwie izby czeladne). Za oficyną dwa chlewiki z chrustu pod dachem słomianym i stykające się chlewik o trzech ściankach dylowanych na drób słomą kryty.

Stajnia razem z wozownią murowana pod dachem gontowym (w wozowni składowano też zboże z braku spichlerza). Dziedziniec otoczony sztachetami na podmurówce i słupach murowanych.

Stodoła z chrustu słomą kryta o pięciu wrotach... Wystawa na skład zboża, Chlewik na owce, Dwie obory na bydło, Owczarnia, Gorzelnia murowana między słupami drewnianymi o dwóch murowanych kominach, o trzech izbach, Suszarnia która służyła na skład różnych rzeczy, Wołownia, Karczma na końcu wsi Dobużek drewniana kryta słomą, Karczemka Moczekajką zwana z cegły murowana słomą kryta, Młyn, chałupa..."⁵

Po śmierci Jana Pawłowskiego Dobużek odziedziczyły jako niepodzielną własność 15 kwietnia 1831 r. jego dzieci Artur i Klementyna Pawłowscy oraz wdowa po nim - Anna. W 1841 r. mąż Klementyny - Leonard Serednicki wszczął proces o przepisanie na niego połowy dóbr Dobużek, który toczył się także po śmierci Leonarda i był kontynuowany przez jego dzieci. W rezultacie w 1855 r. Klementyna z Pawłowskich Serednicka nabyła dobra Dobużek na publicznej licytacji za 14205 złotych polskich i 16 groszy.⁶ Właścicielka ta sprzedała te dobra w 1869 r. Ludwikowi Rakowskiemu,⁷ który pozostawał ich właścicielem do około 1907 r.

Ludwik Rakowski dokonał przebudowy założenia w duchu krajobrazowym. Znaczenia nabrała wówczas południowa część ogrodów, której nadano charakter krajobrazowego parku o swobodnej kompozycji wnętrz otoczonych starymi i nowo posadzonymi drzewami. Główne wnętrze leżące na osi dworu otwierało się ku południowi na staw z dwiema wyspami, będący nowym elementem kompozycji i zamykający ogród. Od wschodu pozostawiono tam regularną aleję, a od północnego-zachodu fragment starych zadrzewień uzupełniono klombami krzewów i młodych drzew, tworząc kurtynowe nasadzenia oddzielające park od ogrodu warzywnego, czworaków i gościńca łaszczowskiego. W parku dominowały lipy i buki, które sukcesywnie dosadzano. Ogrody położone na północ od dworu zachowały regularną kompozycję, a ich wnętrza przeznaczono pod uprawy warzyw, jednak podziały wewnętrzne tej części ogrodu zlikwidowano. Posadzono za to aleję modrzewiową biegnącą od dworu do kapliczki z figurą Matki Boskiej, wzniesionej w końcu XIX w. na wzgórku w północno-zachodnim narożniku sadu i ustawionej frontem w stronę gościńca.⁸ Pomiędzy dworem a częścią gospodarczą mieściły się sady przecięte drogą do zabudowań gospodarczych. Lokalizacja dziedzińca gospodarczego nie uległa zmianie, ale większość dawnych zabudowań gospodarczych zamieniono na nowe, murowane. Przy gościńcu wzniesiono zespół czworaków otoczonych ogródkami przydomowymi.

W roku 1881 obszar gruntów majątku Dobużek wynosił 1450 morgów (około 725 ha). Z czego ziemi ornej było 760 morgów (około 380 ha), łąk 430 morgów (około 215 ha), stawisk, wód i nieużytków 184 morgów (około 92 ha), a lasu 76 morgów (około 38 ha).⁹

Po śmierci Ludwika Rakowskiego jego majątek odziedziczyły 3 córki - Wanda z Rakowskich Chrzanowska oraz Maria i Janina Rakowskie,¹⁰ po czym w 1907 r. Wanda zrzekła się praw do majątku na rzecz sióstr, które następnie oddały majątek w dzierżawę.

Podczas I wojny światowej Dobużek został zdewastowany, a zabudowania częściowo zniszczono.¹¹ Jednak założenie później, po 1922 r. odbudowano i powiększono. Przeprowadzono renowację parku i dokonano w nim nasadzeń uzupełniających, przy czym zachował on krajobrazowy charakter. Ogrody użytkowe znacznie powiększono, zajmując pod nie tereny po obu stronach strumienia płynącego wcześniej na wschód od siedziby dworskiej. W obręb kompozycji włączono też część łąki leżącej na południe od stawu. Wzniesiono też różne nowe budynki gospodarcze.

W 1921 r. uchwałą Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Lublinie z dnia 19 stycznia majątek ze względu na silne zniszczenie przeznaczony został do wykupienia przez Skarb Państwa w celu całkowitej parcelacji. Kilka dni wcześniej wpłynęła do tego Urzędu prośba Edwarda Kołaczkowskiego o zezwolenie na kupno tych dóbr, poparta podaniem właścicielek o zezwolenie na sprzedaż Kołaczkowskiemu. Ponieważ zezwolenia odmówiono Kołaczkowski zaskarżył 24 lutego 1921 r. decyzję Urzędu Ziemskiego do Głównej Komisji Ziemskiej w Warszawie, po czym 30 marca tego roku Komisja ta zezwoliła mu na kupno Dobużka uzasadniając to rolniczymi kwalifikacjami Kołaczkowskiego, uprzednią dzierżawą przez niego dóbr oraz brakiem funduszy na odbudowę gospodarstwa u dotychczasowych właścicielek.¹² Wreszcie 22 kwietnia 1921 r. Edward Kołaczkowski nabył Dobużek za sumę 5344000 marek polskich.¹³

Po śmierci Kołaczkowskiego w 1922 r. dobra Dobużek przeszły na jego żonę Jadwigę z Marcinkowskich Kołaczkowską oraz na dzieci - Marię, Brunona, Władysława i Tadeusza Kołaczkowskich.¹⁴ Drogą umów rodzinnych właścicielem całego majątku został jednak Władysław Kołaczkowski, który pozostawał właścicielem Dobużka do 1944 r.

W 1924 r. Władysław Kołaczkowski przystąpił do parcelacji gruntów uzasadniając to następująco. „Potrzebując kapitału na podniesienie gospodarstwa w folwarku Dobużek zrujnowanym przez wojnę i wystawienie kilku jeszcze niezbędnych budynków, a także na zapłacenie podatku majątkowego zmuszony jestem część tego folwarku rozparcelować".¹⁵

W tym czasie ogólny obszar majątku wynosił 957 morgów i 80 prętów (około 479 ha), z czego ogrody zajmowały 1 morg 160 prętów (około 0,5 ha), sady 16 morgów i 180 prętów (około 8 ha), grunty orne 688 morgów i 65 prętów (około 344 ha), łąki 220 morgów i 222 pręty (około 111 ha), drogi i place 13 morgów i 136 prętów (około 68 ha), las 9 morgów i 107 prętów (około 4,5 ha), nieużytki 2 morgi i 90 prętów (około 1 ha), a wody i bagna 5 morgów i 20 prętów (około 2,5 ha). Do parcelacji przeznaczono głównie wschodnie obrzeża majątku, leżące za linią kolejki wąskotorowej, wybudowanej przez Niemców w czasie I wojny światowej. Obszar ogólny parcelowanych gruntów wynosił około 400 morgów (około 200 ha). Dla potrzeb parcelacji wykonano szkicowy plan majątku obrazujący rozkład zabudowań dworskich i przebieg granic założenia.¹⁶

Według charakterystyki majątku z 14 listopada 1929 r. Dobużek zaliczany był wtedy do wiodących gospodarstw okolicy. Liczył 368 ha i 3996 m² gruntów, zatrudniał 14 osób stałej służby folwarcznej, 17 robotników dniówkowych, jednego półordynariusza i 36 robotników sezonowych.¹⁷

W latach 30. XX w. znacznie powiększono obszar sadów dworskich, a uprawy sadownicze nabrały istotnego znaczenia w gospodarce dóbr. Nowe duże sady usytuowano na wschód od wcześniej istniejących. Nowe sady sięgały od wschodu aż po dawny strumień. Na północ od sadu założono też obszerny chmielnik. W obrębie wcześniejszego założenia wzniesiono wówczas na zachód od dworu, mniej więcej równolegle do siebie, dwa nowe budynki - dużą drewnianą stajnię oraz murowany magazyn. Magazyn ustawiono w jednej linii z dworem, natomiast stajnia stanęła naprzeciw niego zamykając od południa teren dziedzińca. Na północ od dworu, w ogrodzie warzywnym urządzono korty tenisowe. Po rozbudowie obszar całego założenia wynosił około 22 ha.

W czasie II wojny światowej złożenie nie uległo zniszczeniu i aż do parcelacji majątku w 1944 r. użytkowane było i zamieszkiwane przez właścicieli. Jednak Niemcy w 1942 r. przebudowali drogę łączącą Łaszczów z Tyszowcami i przeprowadzili ją przez teren założenia, bliżej dworu, co zniszczyło część dawnego układu kompozycyjnego zachodniej części obiektu.

W 1945 r. Władysław Kołaczkowski został zamordowany w wyniku zbrojnego napadu na dwór, a po jego śmierci jego rodzina wyprowadziła się z Zabużka.¹⁸

Do 1948 r. we dworze zamieszkiwali pozbawieni dachu nad głową mieszkańcy okolicznych wsi. W 1948 r. we wsi założono spółdzielnię, a we dworze ulokowano rodziny jej członków. Po rozwiązaniu spółdzielni w 1956 r. jej byli członkowie nadal mieszkali we dworze do roku 1959, kiedy to budynek ten przejęła szkoła podstawowa. Przed 1959 r. rozebrano murowane budynki gospodarcze i czworaki oraz wycięto część drzew w parku i obszerne sady przeznaczając uzyskane drewno na opał dla młyna parowego.

Szkoła otrzymała dwór, dziedziniec przed dworem i park. Pozostałą część założenia przejął Urząd Wojewódzki w Lublinie (a po nim Urząd Wojewódzki w Zamościu), który założył tam szkółkę drzew i krzewów ozdobnych. Na terenie parku szkoła wycięła wiele drzew oczyszczając teren pod budowę placów i boisk sportowych. Pozbawiony konserwacji staw zarósł i w części wysechł. Zanikły drogi parkowe, natomiast pojawiły się zarośla i samosiewy drzew. W otoczeniu boiska dokonano nowych nasadzeń. Posadzono też w parku aleję na osi dworu, biegnącą do stawu. Na dziedzińcu przed dworem założono regularny trawnik otoczony żywopłotami i kwietnikami, mający naśladować barokowy parter. W latach 1968-1970 został wzniesiony na zachód od dziedzińca blok mieszczący mieszkania dla nauczycieli, który otoczono ogrodzeniami z siatki. W latach 1966-1968 na terenie, na którym stały niegdyś czworaki, wybudowano przy szosie murowany sklep.

Na początku lat 70. XX w. przeprowadzono remont dworu i zachowanej wschodniej oficyny, a w sąsiedztwie zabudowań i wewnątrz parku wydzielono szereg działek i ogródków warzywnych.¹⁹

Generalnie do lat 80. XX w. całkowitemu zniszczeniu uległy część gospodarcza założenia, część zajęta przez czworaki i kompozycja północnej części ogrodu.

Trudno orzec, czy do lat 80. XX w. przetrwały jakiekolwiek elementy układu przestrzennego folwarku istniejącego w Dobużku w wiekach XVI-XVIII (poza ogólną lokalizacją założenia). Zwłaszcza, że zmianie uległy nawet najczęściej bardzo trwałe elementy jak główne drogi dojazdowe. Z regularnej kompozycji powstałej po usamodzielnieniu się dóbr około 1786 r. zachowały się do lat 80. XX w.: dwór, wschodnia oficyna, prostokątne wnętrze dziedzińca przed dworem, jedna z dróg prowadzących na ten dziedziniec, granice ogrodu położonego na północ od dworu oraz część starych drzew sadzonych w I połowie XIX w. lub w końcu wieku XVIII, przy czym drzewa te, rosnące na terenie parku, w sąsiedztwie dworu i innych stojących obok niego zabudowań, nie odtwarzały już regularnych układów roślinnych. Wyjątkiem był tu fragment starej alei lipowej we wschodniej części parku. Z krajobrazowej fazy rozwoju kompozycji, przypadającej na okres po 1869 r. (choć może część form swobodnych została wprowadzona już wcześniej) zachowały się: park (ale w zmienionym stanie), część nasadzeń w innej, sąsiadującej z dworem części obiektu, niektóre stare drogi w użytkowych częściach założenia, przebudowany budynek starej kuźni stojącej na południowy-wschód od dawnego dziedzińca gospodarczego, a także kapliczka z figurą Matki Boskiej wzniesiona w końcu XIX w. W parku przetrwało wiele starych drzew i przekształcone wnętrze nad stawem, zaś sam staw zachował się tylko w części wschodniej i to bardzo zarośnięty szuwarami. Spośród elementów wprowadzonych po 1922 r. przetrwała część nasadzeń w parku oraz w otoczeniu dworu i oficyny, a także stojący obok dworu magazyn oraz granice i drogi sadów i chmielnika, których wnętrza zostały jednak zajęte przez szkółkę drzew i krzewów ozdobnych.²⁰

W roku 1986 roślinność obiektu składała się z 49 gatunków drzew i krzewów ozdobnych i owocowych, przy czym nie obejmowało to roślin hodowanych w szkółce. Roślinność szkółki z jednej strony ulegała ciągłym zmianom, a z drugiej nie posiadała żadnej określonej kompozycji. Z wyjątkiem młodych szpalerów świerkowych rosnących przy granicach. Rósł tam poza tym las - remiza dla ptaków - będący zbiorowiskiem naturalnym. Z dawnej roślinności pozostały tu tylko dwie lipy.²¹

Cały stary drzewostan założenia, młode nasadzenia ozdobne i nasadzenia owocowe zgrupowane były wokół dworu i sąsiadujących z nim zabudowań, w parku i przy szosie. Roślinność ta była zróżnicowana zarówno pod względem składu gatunkowego, jak i wiekowo. Oprócz drzew starych, wśród których można było wyodrębnić kilka grup wiekowych, rosły tam liczne nasadzenia młode wprowadzone w różnych latach okresu międzywojennego i niezbyt korespondujące z krajobrazowym stylem parku, gdyż były to szpalery, aleje, żywopłoty, a rzadziej grupy krzewów lub pojedynczo rosnące drzewa bądź krzewy ozdobne lub owocowe. Towarzyszyły im zakładane przez szkołę trawniki i kwietniki. W parku i przy szosie występowały też grupy zarośli i młodych olsów będące wynikiem zaniedbania obiektu.²²

Starodrzew obfitował w drzewa sadzone w I połowie XIX w. lub jeszcze wcześniej oraz około połowy XIX stulecia. Wiek drzew najstarszych był trudny do określenia ze względu na specyfikę warunków siedliskowych, bardzo korzystnych i powodujących szybki wzrost roślin. Do drzew najstarszych, pochodzących co najmniej z nasadzeń dokonywanych około połowy XIX wieku należały: lipy drobnolistne o średnicach pni 100-174 cm, licznie występujące w parku i w centralnej części założenia (w różnym stanie zdrowotnym), 3 dęby szypułkowe o średnicach pni 130, 140 i 146 cm (dwa rosnące w parku, a jeden w sąsiedztwie sklepu), rosnący w parku buk zwyczajny odmiany purpurowej o średnicy pnia 131 cm, buk zwyczajny w parku o średnicy pnia 130 cm. Niektóre z tych drzew miały charakter pomnikowy. Kolejną grupę wiekową stanowiły drzewa sadzone w II połowie XIX w. lub około połowy tego stulecia, osiągające 70 do 100 cm średnicy pni. Należały do tej grupy lipy, dęby i buki rosnące w parku i w centralnej części założenia (będące w różnym stanie zdrowotnym). Rosły też w Dobużku drzewa sadzone na przełomie XIX i XX w. oraz na początku wieku XX - lipy, klony, sosna czarna, orzech, niektóre wierzby i kilka dębów - osiągające od 50 do 70 cm średnicy pni. Pozostałe stare drzewa obiektu, różnych gatunków, posadzono w okresie międzywojennym lub w latach 50. XX w. i miały one średnice pni od 40 do 60 cm.²³

Już ze względu na samo położenie na wzgórzu otoczonym z trzech stron ciekami wodnymi siedziba dworska w Dobużku predystynowana była o odgrywania w krajobrazie doniosłej roli. Przed 1939 rokiem założenie, składające się rozległego kompleksu ogrodów użytkowych, parku i licznych zabudowań, wyróżniało się z daleka w otwartym krajobrazie pól i łąk nadrzecznych. Obecnie, w wyniku zniszczenia większości dawnych zabudowań i kompozycji dworskich ogrodów użytkowych, funkcje obiektu w krajobrazie istotnie się zmniejszyły. Park i otoczenie dworu nadal były jednak dobrze widoczne z szosy i okolicznych pól. Kompleks wyróżniającego się w okolicy starego drzewostanu parku posiadał też duże walory przyrodnicze. Jednak dawne widoki z parku przez staw zasłoniły zarośla i szpalery wierzbowe. Brak dawnych sadów rekompensowały w pewnym zakresie nowe szkółki drzew i krzewów ozdobnych stanowiące kompleks zieleni, który po dokonaniu dodatkowych nasadzeń mógłby ewentualnie pełnić w krajobrazie podobne funkcje jak dawniej ogrody użytkowe.²⁴

Dwór w Dobużku - stan z 1913 r.

www.lubelskie.fotopolska.eu

Ewa Bończak-Kucharczyk

Źródła:

¹ Barszczewska Leokadia, Parki wiejskie byłego powiatu tomaszowskiego, Lublin 1977, praca magisterska na UMCS w Lublinie pod kierunkiem prof. D. Fijałkowskiego, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu, s. 27 i 54

² Barszczewska Leokadia, Parki wiejskie byłego powiatu tomaszowskiego, Lublin 1977, praca magisterska na UMCS w Lublinie pod kierunkiem prof. D. Fijałkowskiego, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu, s. 27

³ Barszczewska Leokadia, Parki wiejskie byłego powiatu tomaszowskiego, Lublin 1977, praca magisterska na UMCS w Lublinie pod kierunkiem prof. D. Fijałkowskiego, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu, s. 28

⁴ AP w Zamościu, Księgi hipoteczne tomaszowskie, nr 9, s. 3

⁵ AP w Zamościu, Księgi hipoteczne tomaszowskie, nr 10, inwentarz

⁶ AP w Zamościu, Księgi hipoteczne tomaszowskie, nr 9, s. 3-5

⁷ AP w Zamościu, Księgi hipoteczne tomaszowskie, nr 9, s. 3-5

⁸ Informacje ustne Gajuka Jana, nauczyciela Szkoły Podstawowej w Dobużku

⁹ Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. II, Warszawa 1881, s. 91

¹⁰ AP w Zamościu, Księgi hipoteczne tomaszowskie, nr 9, s. 5

¹¹ AP Lublin, Okręgowy Urząd Ziemski w Lublinie, Akta parcelacji prywatnej majątku Dobużek, 1924 r.

¹² AP Lublin, Okręgowy Urząd Ziemski w Lublinie, nr 7331

¹³ AP Lublin, Okręgowy Urząd Ziemski w Lublinie, nr 7331 i 3578

¹⁴ AP Lublin, Okręgowy Urząd Ziemski w Lublinie, nr 3578

¹⁵ AP Lublin, Okręgowy Urząd Ziemski w Lublinie, nr 3578

¹⁶ AP Lublin, Okręgowy Urząd Ziemski w Lublinie, nr 3578, majątek Dobużek powiat Tomaszów, Plan gruntów, 1924 r.

¹⁷ AP Lublin, Okręgowy Urząd Ziemski w Lublinie, nr 4752

¹⁸ Informacje ustne Gajuka Jana, nauczyciela Szkoły Podstawowej w Dobużku

¹⁹ Informacje ustne Gajuka Jana, nauczyciela Szkoły Podstawowej w Dobużku

²⁰ Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Oleksicki Jerzy, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Dobużku, Zamość 1986, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu

²¹ Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Oleksicki Jerzy, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Dobużku, Zamość 1986, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu

²² Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Oleksicki Jerzy, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Dobużku, Zamość 1986, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu

²³ Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Oleksicki Jerzy, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Dobużku, Zamość 1986, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu

²⁴ Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Oleksicki Jerzy, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Dobużku, Zamość 1986, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu

Inne źródła:

AGAD, Zbiór Kartograficzny, Topograficzna Karta Królestwa Polskiego (1822-1843), Warszawa 1839, Skala 1: 126000 [tzw. Mapa Kwatermistrzostwa Wojska Polskiego]

Austriacka Mapa Sztabowa z okresu I wojny światowej, oryg. w posiadaniu Tomasza Wiśniewskiego zam. w Białymstoku

Fijałkowski Dominik, Kseniak Mieczysław, Parki wiejskie Lubelszczyzny, Warszawa 1983, s. 231-232

Górak Jan, Materiały do historii parków zabytkowych w woj. Zamojskim, Zamość 1980

Informacja o parkach wiejskich w woj. Zamojskim, Zamość 1976, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody

Brykowski Ryszard, O drewnianych dworach na obszarze dawnego województwa lubelskiego [w:] Rocznik Muzeum Wsi Lubelskiej, t. IV, Lublin 1981, s. 79

Katalog zabytków sztuki..., t. VIII, z. 14

Kołaczkowska Ewa, Mała kronika rodzinna, Warszawa 1982, s. 76-78 i 180

Rejestr parków w woj. Lubelskim, Lublin 1973, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody

Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, z. 8, Warszawa 1973

Słowa klucze: ewa bończak-kucharczyk, park dworski, DobużekKategoria:dworski