rejestracja
Strona głównaNowościSpis obiektówIndeks nazwiskPublikuj u nasTekstyInne źródła

informacjeUwarunkowania przyrodnicze

Fragment części ogólnej „Katalogu parków i ogrodów województwa białostockiego” z 1988 r.
autorstwa Ewy Bończak-Kucharczyk, Józefa Maroszka i Krzysztofa Kucharczyka

 

[Poniższy tekst stanowi cytat z Katalogu z 1988 r.]

Polska północno-wschodnia jest pod względem geograficznym odmienna od pozostałych części kraju. Składają się na to odrębności budowy geologicznej, właściwości klimatu i szata roślinna.

Geomorfologia i stosunki wodne

Pod względem geologicznym omawiana część Polski zbudowana jest ze skał krystalicznych platformy wschodnioeuropejskiej, leżących od kilkuset do tysiąca kilkuset metrów po powierzchnią i od zachodu gwałtownie opadających w głąb.

Tereny te przez cały okres historii geologicznej tworzyły sztywny blok, ulegając tylko nieznacznym zanurzeniom i wypiętrzeniom. Nie są jednak całkowicie płaskie, co pozwala na wyodrębnienie kilku jednostek tektonicznych.

Wynikiem przemian geologicznych i zlodowaceń jest zaleganie różnych utworów w różnych rejonach.

Z punktu widzenia gospodarczego ważna jest ilość występujących surowców i bogactw naturalnych, jednak Białostocczyzna jest pod tym względem bardzo uboga. Występują tu złoża margli i wapieni kredowych. Złoża kredy zlokalizowano w Mielniku i Radziwiłłówce oraz w okolicach Suraża, Dąbrowy Białostockiej i Sokółki, przy czym na skalę przemysłową wydobywane są one tylko w Mielniku.

Poza kredą eksploatuje się tutaj na potrzeby cegielni iły i gliny zwałowe oraz piaski wydmowe i rzeczne wykorzystywane w przemyśle szklarskim i budownictwie, a także torfy.

Niż Wschodniobałtycki, do którego zalicza się północno-wschodnią część Polski wykazuje w porównaniu z Niżem Środkowoeuropejskim inny przebieg procesów geomorfologicznych, przy czym układ tych pasów nie jest związany bezpośrednio ani z budową podłoża geomorfologicznego, ani ze współczesnymi procesami geomorfologicznymi, aleje jest odbiciem warunków, jakie panowały w czasie ostatniego zlodowacenia. W obrębie zasięgu tego zlodowacenia wyróżnić można trzy mniejsze krainy. Teren województwa białostockiego leży w obrębie tzw. Równin Podlasko-Białoruskich. Makrorzeźbę reprezentują tu dwa główne elementy – zabagnione obniżenia, którymi płyną rzeki oraz położone między nimi wysoczyzny z mniej lub bardziej wyraźnymi pozostałościami rzeźby terenu z okresu przedostatniego zlodowacenia.

Spośród Równin Podlasko-Białoruskich wyodrębniono w granicach Polski makroregion nazwany Niziną Północnopodlaską. Składa się on z trzech grup wysoczyzn: Kolneńskiej (z najwyższym wzniesieniem 214 m n.p.m.), Białostockiej wraz ze Wzgórzami Sokólskimi na wschodzi (o najwyższej wysokości 239 i 243 m n.p.m.) oraz Bielskiej łącznie z Wysokomazowiecką i Drohicką, położonej na południe od doliny Narwi (z najwyższymi wzniesieniami nad doliną Bugu koło Mielnika 210 i 204 m n.p.m.). Wysoczyzny Kolneńską i Białostocką oddziela biegnąca z północnego-wschodu na południowy-zachód wielka zabagniona kotlina Biebrzańska leżąca 100-120 m n.p.m. Występują tam m.in. torfy, których miąższość przekracza miejscami 6 m.

Inną dłuższą doliną ukształtowaną w tarasy powstające etapami w różnych okresach zlodowaceń jest dolina Bugu. Rzeka ta stanowi południową granicę województwa białostockiego i jest rzeką dłuższą od Narwi uważanej za największą rzekę północno-wschodniej Polski.

Dorzecze Narwi (wypływającej ok. 30 km od granicy polskiej z tzw. Dzikiego Bagna, położonego na wschodnim skraju Puszczy Białowieskiej) przecina w poprzek teren województwa. Obejmuje ono tu, oprócz doliny samej Narwi, także dolinę Narewki (przepływającej również przez Puszczę Białowieską) i dolinę Supraśli (wpadającej do Narwi poniżej Choroszczy) oraz doliny kilku mniejszych rzek. Dalej płynie Narew przez południową część Kotliny Biebrzańskiej. Poniżej Wizny wpada do niej Biebrza, a pod Nowogrodem Pisa. W dolinie i pradolinie Narwi występują, podobnie jak w Kotlinie Biebrzańskiej, liczne obszary bagien i zbiorowisk torfów, jednak prowadzone od lat pięćdziesiątych w dolinie Narwi i Biebrzy prace melioracyjne znacznie ograniczyły ich zasięg.

Bug i część Narwi (w dół od Supraśla) uważane są też za rzeki spławne. W przeszłości wykorzystywane były do spławu drewna z puszcz Białowieskiej, Knyszyńskiej i Kurpiowskiej, a największym ośrodkiem flisactwa był wówczas nadnarwiański Tykocin. Obecnie rzeki te jako drogi wodne są bardzo mało wykorzystywane.

Klimat

Odrębność klimatyczna północno-wschodniej Polski polega na jej względnym kontynentalizmie oraz cechach subborealnych.

Wyrazem tego są: dłuższy okres zimy, stosunkowo krótkie przedwiośnie i najkrótszy w Polsce – poza górami – okres wegetacyjny. Średnia temperatura roczna jest tu niższa o 1-30 C w porównaniu z pozostałymi częściami kraju i wynosi od 6,0 do 7,00 C. Jest to spowodowane przede wszystkim temperaturami zimy. Średnia temperatura stycznia spada poniżej -40 C, podczas gdy na tej samej szerokości geograficznej w zachodniej części kraju wynosi około -1 do -1,50 C. Zima trwa przy tym 2 do 3 razy dłużej. Średnie temperatury najcieplejszego miesiąca są natomiast na wschodzie i zachodzie podobne i wynoszą 17-180 C. Wskutek tego roczna amplituda temperatur jest na północnym-wschodzie o kilka stopni większa niż na zachodzie, dochodząc do 22-230 C, co jest wskaźnikiem właśnie bardziej kontynentalnego klimatu.

Dni letnich o temperaturze max≥250 C występuje w ciągu roku od 25 do 31. Dni upalnych o temperaturze maksymalnej ≥300 C od 2 do 6. Okres zimy o średniej temperaturze dobowej 60 C trawa od 100 do 120 dni, tj. 3,5-4 miesiące, a ilość dni z przymrozkami waha się od 130 do 146 (w Białowieży). Dni mroźnych o temperaturze maksymalnej 00 C jest w Białymstoku ok. 50, a w Białowieży ok. 65, natomiast bardzo mroźnych o temperaturze maksymalnej -100 C średnio od 4 do 6.

Pierwsze przymrozki jesienne występują pomiędzy 5 a 13 października, a ostatnie wiosenne między 2 a 7 maja, jednak w poszczególnych latach ich terminy mogą się przesuwać nawet do miesiąca. Okres bez przymrozków trwa średnio od 154 do 166 dni, a w Białowieży do 142 dni.

Zachmurzenie panuje w północno-wschodniej Polsce większe niż w pozostałych obszarach kraju. Na przeważających obszarach Polski ilość dni pochmurnych (o zachmurzeniu większym niż 8) waha się od 130 do 150. W okolicach Białegostoku dochodzić może do 180. Odwrotnie – ilość dni pogodnych (o zachmurzeniu mniejszym niż 2) jest mniejsza od 30. Najkorzystniejszy pod względem zachmurzenia jest maj, a najmniej korzystne są listopad i grudzień, co nie odbiega zbytnio od pozostałych terenów Polski.

Ogólnie tereny województwa białostockiego otrzymują o 10-20% mniej energii promieniowania słonecznego niż inne dzielnice, co daje mniej o ok. 50 kcal/cm2 w ciągu roku.

Sumy opadów rocznych województwa białostockiego nie odbiegają natomiast od średnich krajowych. Wahają si ę od 550 do 700 mm w zależności od ukształtowania terenu. Najniższe opady występują tu w dolinie Narwi,

Rozkład opadów jest zbliżony do właściwego dla klimatów kontynentalnych i wynosi w poszczególnych porach roku: 38-44% latem, 9-24% jesienią, 19-21% wiosną oraz 16-20% zimą.

Przeciętna liczba dni z opadem waha się od 170 do 190 w roku. Miesiącem o najmniejszej liczbie dni z opadem jest maj, czasem kwiecień (12-13 dni). Najwięcej dni z opadem występuje w listopadzie, grudniu i styczniu. Wśród dni z opadem 1/3 to dni opadów śniegu (od grudnia do marca 60-80% dni opadowych, a w kwietniu i listopadzie 25-30%). Pierwszy śnieg spada pomiędzy 26 października a 6 listopada, natomiast ostatni pomiędzy 16 a 26 kwietnia, przy czym notowano także ostatnie opady śniegu nawet w końcu maja.

Pokrywa śnieżna zalega więc średnio 76 do 96 dni w ciągu roku, pojawiając się zwykle w końcu listopada i znikając na przełomie marca i kwietnia.

Dni burzowych jest w ciągu roku kilkanaście, a ich największe nasilenie przypada na okres od czerwca do sierpnia (3-5 dni na miesiąc). W rejonie Białowieży częstotliwość występowania burz jest większa i wynosi średnio 23 dni w roku.

Mgły występują głównie późną jesienią i na początku zimy, przy czym dni z mgłą bywa 45-75 w ciągu roku.

Tak jak w całej Polsce leżącej w strefie przejściowej pomiędzy klimatami oceanicznym i kontynentalnym, na terenie województwa białostockiego wyróżnia się sześć termicznych pór roku określanych przez średnie temperatury dobowe. Przedwiośnie (okres o średnich temperaturach dobowych 0-50 C) zaczyna się tutaj około 11 marca, tj. ok. 3 tygodnie później niż w południowo-zachodniej i zachodniej części kraju, a ok. 2 tygodnie później niż w okolicach Warszawy. Wiosna (okres o średnich temperaturach dobowych 5-150 C) zaczyna się ok. 10 kwietnia, tj. mniej więcej 10 dni później niż w województwach zachodnich. W związku z tym przedwiośnie trwa ok. 25 dni i jest o połowę krótsze niż na zachodzie kraju, natomiast wiosna trwająca blisko dwa miesiące jest tylko o ok. 10 dni krótsza. Ato (okres o średnich temperaturach dobowych powyżej 150 C) zaczyna się na Białostocczyźnie w pierwszej dekadzie czerwca i trwa do końca sierpnia, czyli 2,5 do 3 miesięcy (podobnie jak w całej północnej części Polski). Jesień (okres o średnich temperaturach dobowych od 15 do 50 C) trwa 50-60 dni, a przedzimie (okres o średnich temperaturach dobowych od 5 do 00 C) trwa 20-30 dni, co nie odbiega zasadniczo od reszty Polski.

Najbardziej różni się czas trwania zimy (okresu o średnich temperaturach dobowych poniżej 00 C). Rozpoczyna się ona tutaj w ostatniej dekadzie listopada i trwa ponad 120 dni, podczas gdy w południowo-zachodnich partiach kraju tylko 60-80 dni.

Wymienione termiczne pory roku znajdują odzwierciedlenie w zjawiskach fenologicznych, np. termin zakwitania leszczyny (25 III – 1 IV) przypada do miesiąca później niż południowym-zachodzie kraju, termin zakwitania lilaka (20 V – 3 VI) przypada ok. 2 tygodnie później, a termin zakwitania bzu czarnego (ok. 25 V) przypada ok. 40 dni później. Również żniwa rozpoczynają się na Białostocczyźnie 7-14 dni później niż w rejonach zachodnich. Początek fenologicznej jesieni obserwujemy natomiast w końcu września, a na południu i południowym-zachodzie kraju w pierwszej połowie października.

Reasumując, termiczny okres wegetacyjny obejmujący wiosnę, lato i jesień trwa w północno-zachodniej Polsce od 180 do 200 dni i poza górami jest najkrótszy w kraju – m.in. krótszy o 1 do 1,5 miesiąca niż w rejonach południowo-zachodnich.

Również tzw. okres gospodarczy, do którego zalicza się, oprócz wiosny, lata i jesieni także połowę czasu trwania przedwiośnia i przedzimia, jest na Białostocczyźnie krótszy niż w pozostałych częściach kraju o 20-30 dni.

Gleby

Gleboznawcy polscy wiążą odmienność typów, rodzajów i gatunków gleb ze zróżnicowaniem skał macierzystych oraz rzeźby terenu i stosunków wodnych. Wyróżniają też na omawianym obszarze gleby typu bielicowego i brunatnego oraz czarne ziemie, mady i gleby bagienna.

Duży udział, znacznie większy niż w innych częściach kraju mają w województwie białostockim gleby bagienne. Występują one głównie w dolinach rzecznych Biebrzy i Narwi. Stosunkowo małą rolę odgrywają mady. Najwięcej jest gleb typu bielicowego: słomkowo-bielicowych, darniowo-słabobielicowo piaszczystych i darniowo-bielicowych.

Obecne województwo białostockie zajmuje tereny trzech wyodrębnionych regionów glebowych.

  • międzyrzeckiego regionu bielicowego obejmującego tereny leżące między dolinami Bugu, Narwi i Supraśli;
  • regionu kolneńskiego i kuźnickiego z glebami słabobielicowymi;
  • regionu augustowskiego obejmującego kotlinę Biebrzańską i część Równiny Augustowskiej – charakteryzującego się przewagą gleb typu bagiennego i piaszczystych silnie zbielicowanych.

Istnieje więc duża zgodność regionów glebowych z geomorfologicznymi.

Wartość użytkowa gleb województwa nie jest zbyt duża. Brak tu gleb I klasy bonitacyjnej, a udział gleb klasy II jest bardzo niewielki. Przeważają zaś gleby IV i III klasy, toteż część gleboznawców zalicza gleby województwa białostockiego do najsłabszych w kraju.

Roślinność i świat zwierzęcy

 

bagno

Roślinność terenów zalewowych

 

Odbiciem całokształtu warunków przyrodniczych i ich przekształceń jest aktualna i potencjalna roślinność.

Odrębności klimatyczne Białostocczyzny wyrażają się brakiem niektórych ciepłolubnych gatunków drzew i krzewów, rosnących w podobnym pod względem geomorfologicznym rejonach zachodnie i południowej Polski. Wyrażają się także występowaniem licznych gatunków roślin borealnych.

W lasach charakterystycznym (aczkolwiek nie dominującym) gatunkiem jest tu świerk. Nie występują buk, jawor, dąb bezszypułkowy, brekinia, woskownica europejska i wrzosiec bagienny. Spotyka się natomiast jałowiec karłowaty, turzyce oraz szereg roślin bagiennych i torfowych.

Wg. geobotanicznego podziału Polski dokonanego przez W. Szafera, woj. Białostockie leży w tzw. dziale północnym, w obrębie krain północnopodlaskiej i częściowo łomżyńskiej, przy czym ta pierwsza dzieli się jeszcze na dwa okręgi: białostocko-białowieski i mielnicki.

Podział ten wykazuje dużą zbieżność z podziałem geomorfologicznym i glebowym, co wskazuje na rzeczywiście kompleksowy charakter wyróżnionych jednostek terytorialnych.

Dzisiejszy układ warunków przyrodniczych jest wynikiem długiego rozwoju i wahań klimatu w czasach polodowcowych.

Najwcześniejsze ślady roślinności leśnej na tych terenach pochodzą sprzed ostatniego okresu zimna. Rósł tu wtedy najpierw las brzozowy z domieszką sosny, a później las sosnowy z domieszką brzozy, osiki i świerka. Las sosnowy utrzymywał się jeszcze na zamarzniętym podłożu pisakowym.

Jednocześnie zaczęły się wówczas tworzyć torfowiska, które następnie pokryte zostały wodami topniejącego lodu.

Wskutek oziębienia się klimatu w młodszym Dryasie lasu ustąpiły częściowo miejsca tundrze, a jednocześnie na wyżej położonych terenach pojawiła się roślinność sucholubna.

W końcu klimat uległ ostatecznemu ociepleniu i nastąpił początek kolocenu, czyli współczesnego okresu geologicznego. W pierwszej fazie panował tu klimat kontynentalny, stosunkowo suchy lecz umożliwiający rozprzestrzenianie się lasów – najpierw brzozowych z domieszką wierzby, topoli i świerka, a następnie sosnowych z domieszką leszczyny, wiązu i lipy.

W kolejnej fazie – borealnej – znacznie rozprzestrzeniła się sosna, z zwiększenia wilgotności pod konie tej fazy spowodowało ilościowy przyrost gatunków Liściastych – lipy, wiązu, dębu i leszczyny. Zniknął natomiast, na skutek głębokiego położenia wód gruntowych – świerk.

Trzecia faza – atlantycka – charakteryzująca się wzrostem temperatury i opadów oraz podniesieniem się poziomu wód gruntowych – przyniosła rozwój mieszanych lasów liściastych (z dominacją wiązu, a później dębu i graby), które zajęły żyźniejsze tereny gliniaste oraz rozwój borów mieszanych (z dębem) na terenach piaszczystych. Oprócz tego w zagłębieniach intensywnie narastał wtedy torf, a na torfowiskach pojawiły się olsy.

Około 4500 lat temu klimat uległ ponownie pogorszeniu. Jednak był jeszcze dość wilgotny. Okres ten określa się jako początek fazy subborealnej. Pojawiły się wtedy buki, jodły i świerki. W drugiej, suchszej części fazy subborealnej drzewa liściaste ponownie ustąpiły częściowo miejsca sośnie. Poziom wód uległ wówczas obniżeniu i powstały zmurszałe warstwy torfu. Na ten okres przypada też początek gospodarki rolnej.

Ostatnią fazę rozwoju klimatu – subatlantycką – charakteryzują zmienne warunki wodne. Początkowo wilgotność wzrosła i uległ ożywieniu proces torfotwórczy oraz zwiększyła się ilość świerka. W pierwszym tysiącleciu naszej ery klimat uległ ociepleniu (po kilkuset talach chłodnych i wilgotnych) i stał się nieco suchszy, po czym od schyłku średniowiecza do pocz. XIX w. nastąpiło ponowne ochłodzenie i zwilgotnienie. Przybierająca na sile działalność człowieka spowodowała w tym czasie kurczenie się powierzchni lasów, zmiany naturalnych stosunków wodnych i wyginięcie szeregu gatunków zwierząt leśnych.

Szybkie zmniejszenie się powierzchni leśnych rozpoczęło się od schyłku średniowiecza. W średniowieczu lasy miały znacznie bardziej urozmaicony skład gatunkowy niż obecnie i charakteryzowały się dużym udziałem drzew liściastych: dębu szypułkowego, grabu, lipy, wiązu i innych. Ponieważ drzewa te występowały na siedliskach żyźniejszych, najszybciej ustąpiły miejsca polom uprawnym.

Prawie do końca XIV w. pogranicza etniczne nad górną Narwią, Supraślą i Biebrzą pozostały prawie niezaludnione – puszcze, które były stopniowo zasiedlane w XV i XVI w. w miarę uszczuplania areału leśnego i wzmożenia gospodarki człowieka w puszczach, podzielono na mniejsze kompleksy. Kompleksy główne otrzymały nazwy puszcz Białowieskiej, Knyszyńskiej i Błudowskiej.

W okresie od XVI do XVIII w. zalesienie terenu dzisiejszego województwa białostockiego (wynoszące na przełomie XIV/XV w. ok. 90% powierzchni) zmalało do ok. 30-40%.

Obecnie zalesienie jest tu tylko nieco większe niż średnie dla całego kraju. Natomiast użytki rolne, a zwłaszcza grunty orne, zajmują wyraźnie mniejsze powierzchnie. Sporo więcej jest za to łąk i pastwisk.

 

Puszcza Białowieska

Puszcza Białowieska

Mimo zmian przetrwała jednak część naturalnych kompleksów roślinnych, m.in. puszczańskich – Puszczy Białowieskiej i Puszczy Knyszyńskiej – z chronionymi fragmentami przyrody pierwotnej. Najcenniejszym obiektem przyrodniczym jest Białowieski Park Narodowy o pow. 5096,0 ha (z rezerwatem ścisłym o pow. 4747,) ha).

Dziś występuje na terenie Białostocczyzny szereg naturalnych zbiorowisk roślinnych, tak lasów liściastych jak i borów, przy czym borów jest ok. 4 razy więcej. Rosną one bowiem na siedliskach kwaśnych i glebach bielicowych, zajmujących większość obszarów województwa.

Na wierzchołkach silnie przepuszczalnych wzniesień występują bory suche o przewadze sosny pospolitej i brzozy brodawkowatej (z borówką brusznicą lub porostami w runie).  Na mniej suchych i bardziej żyznych siedliskach rosną bory świeże, a także sosnowo-brzozowe, lecz z bogatszym runem, m.in. z czarną jagodą, borówką i trzęślicą. Na miejscach o płytkim występowaniu wody gruntowej rosną bory wilgotne – sosnowo-brzozowo-świerkowe o runie podobnym do borów świeżych.

Na torfowiskach wysokich rosną bory bagienne. Obok sosny występuje tam brzoza omszona, zaś w runie m.in. borówka bagienna, widłak, mchy i bagno zwyczajne.

Na podłożach żyźniejszych, najczęściej na piaskach gliniastych rosną bory mieszane – z dębem, lipą i grabem oraz bogatym runem.

 

 


Na podłożu gliniastym i glebach typu brunatnego występuje kilka typów grądów. Ich drzewostan składa się głównie z dębów szypułkowych, grabów, lip i klonów.

Na torfowiskach niskich i glebach mułowo-bagiennych rosną liczne w województwie białostockim olsy. Oprócz olszy czarnej zawierać one mogą wierzbę i jesion, a rzadziej świerk. Ubogie runo olsów zawiera m.in. pokrzywy, turzyce i skrzypy.

W dolinach rzecznych, zwłaszcza zalewowych, występują także łęgi składające się z jesionu, wiązu, wierzby i topoli.

Spore znaczenia mają dziś na Białostocczyźnie, podobnie jak dawniej, gospodarka leśna i przemysł drzewny. Pracują tu liczne tartaki, a do najważniejszych zakładów przemysłowych należą fabryka sklejek w Białymstoku – Dojlidach i Zakłady Przemysłu Drzewnego w Hajnówce. Drewno stanowi też surowiec wykorzystywany w miejscowym przemyśle meblarskim. Znaczenie gospodarcze ma również zbiór owoców leśnych, grzybów i ziół. Niewielkie znaczenie ma łowiectwo, zajmujące od XIV do XVII w. istotną pozycję w gospodarce tych terenów.

Do zwierząt łownych należą sarny, jelenie, dziki, zające i kuropatwy.

żubryŚwiat zwierzęcy Białostocczyzny jest stosunkowo mało poznany. Cechą wyróżniającą te tereny jest występowanie gatunków subborealnych niespotykanych w innych częściach kraju, takich jak zając bielak (spotykany tylko na pograniczu ZSRR), łoś, kilka gatunków ptaków. Szereg zwierząt wyginęło wskutek działalności człowieka, m.in. tur występujący niegdyś na terenie całego kraju i żubr wytępiony podczas I wojny światowej i ponownie sprowadzony do Puszczy Białowieskiej ze sztucznych zwierzyńców.

 

 

 

Fragment części „Parki i ogrody zabytkowe w krajobrazie Kulturowym Podlasia”, stanowiącej ogólną część „Katalogu parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego” wydanej w 2000 r.

Poniżej cytowany jest fragment podrozdziału „Środowisko geograficzne”, podrozdziału „Roślinność i świat zwierzęcy”.

Ludwik Czarkowski, opisując na pocz. XX w. terytorium historycznego Podlasie, stwierdzał: „Lasy są przeważnie sosnowe lub brzozowe; o czystą dąbrowę bardzo trudno, chociaż przed laty dwudziestu kilku jeszcze nie należała ona do rzadkości, ale siekiera niemiecko-żydowska zrobiła swoje: poszły dęby na podkłady (szwele) i klepki; jodły i świerki grusza polnatrafiają się gdzieniegdzie wśród sośniny; o modrzewiu krążą tylko niejasne podania, jako o drzewie którego <> - w lesie go nie napotkasz, chyba w ogrodzie, hodowany jak jakie drzewo zamorskie; przed laty miał być pospolity. Z drzew liściastych, prócz brzozy, częstymi są: osika, olcha, wierzba, jarząb; rzadsze już, pojedynczo rosnące: grab, wiąz i jesion; zaś lipy, klony i topole rosną tylko przy drogach i w ogrodach, ręką ludzką sadzone. Z krzewów i w ogóle z dziczyzny najpospolitszej są jałowce i leszczyna. W końcu winienem wspomnieć o dzikiej gruszy i jabłoni; rosną one pojedynczo i po lasach, ale pełno uch, zwłaszcza grusz, na polach włościan i drobnej szlachty. Nigdzie ich tyle nie widziałem, co na Podlasiu. Ud je szanuje, jako przez nikogo nie siane (tajemniczość pochodzenia!), a dając na polu cień upragniony dla człeka i pasącego się na ugorze dobytku – zresztą i „gniłki” nie do pogardzenia. (Zleżałe przez pewien czas w sianie lub słomie, często w łóżku, gruszeczki dzikie tracą swą cierpkość, nabierają słodyczy, miękną, ale jednocześnie wyglądają pod skórą jak zgniłe, stąd lud je zowie „gniłkami”. Nie słyszałem aby ktokolwiek z ludu odważył się taką gruszę ściąć, chyba, że uschnie; postępek taki uważany byłby za rodzaj świętokradztwa, tak samo jak zabicie jaskółki, bociana, skowronka lub żaby. Ze zgrozą opowiadał mi włościanin o pewnym dzierżawcy Szkocie, który wyciął na swych polach kilkadziesiąt grusz dzikich, bo mu zboże głuszyły, że go Pan Bóg za to ciężko pokarze.”


 


 

 

Słowa klucze: BiałostocczyznaKategoria:inne