Przegaliny Wielkie i inne parki pałacowe

Prawdopodobnie przy dworze Kozieradzkiego w Przegalinach została założona renesansowa kompozycja ogrodowa, która oprócz wartości użytkowych posiadała pewne cechy ozdobne. Wykorzystywała ona lokalne drogi oraz założony wówczas system stawów, przy czym część ozdobna była zapewne bardzo niewielka i sąsiadowała bezpośrednio z dworem. Chociaż nie znamy bliżej wyglądu ówczesnego założenia, można jednak sądzić, ze było ono zlokalizowane w miejscu obecnego pałacu i parku i że część istniejących obecnie dróg pochodzi jeszcze z wieku XVI.

Na początku XVII wieku nastąpiła zapewne zmiana właścicieli dóbr i część należącą dotąd do Kozierackich nabyli Kirdejowie - ród piastujący szereg urzędów ziemskich w województwie brzeskim. Właściciele ci przebudowali renesansowe założenie w duchu barokowym. Powstała wówczas reprezentacyjna rezydencja, z niewielkim co prawda, ale zapewne bardzo wystawnym ogrodem ozdobnym. Ogród ten podzielony był na 4 regularne kwatery, z których jedną zajmował dziedziniec otoczony zabudowaniami, jedną nieznana dziś kompozycja ogrodowa, a dwie partery wodne otoczone zapewne parterami roślinnymi. Całość części ozdobnej otaczały szpalery i aleje. Jednakże cała kompozycja była dużo większa, gdyż obok części ozdobnej położone były z dwóch stron kwatery ogrodów użytkowych, także otoczone szpalerami i alejami, sąsiadujące ze strumieniem wyznaczającym północno-wschodnią granicę założenia oraz ze stawami nad tym strumieniem. Zatem zbliżone do kwadratu cztery kwatery ozdobne były częściami większego, kwaterowego, szachownicowego układu składającego się ze zbliżonej wielkości kwadratowych kwater sąsiadujących ze stawami, którym zapewne również nadano regularne kształty.

Prawdopodobnie już w XVII wieku posadzono dwie długie aleje wiodące do ogrodów, z których jedna ukierunkowana była na dwór stojący na zamknięciu dziedzińca, bezpośrednio przy jednym z parterów wodnych (w części prawdopodobnie istniejący do dziś, tylko w późniejszych czasach przebudowany), a druga na dziedziniec przed dworem. Aleje te były w późniejszych czasach uzupełniane nowymi nasadzeniami. W skład kompozycji wchodziły też zabudowania gospodarcze stojące albo w miejscu obecnej części gospodarczej (czyli na północny-wschód i południowy-zachód od alei lipowej), albo przy drodze ze wsi w zachodniej części założenia.

Tak skomponowane założenie rozwijało się w wieku XVIII otrzymując zapewne nowe elementy i formy wystroju wnętrz ogrodowych i nowe nasadzenia. Wznoszone też w nim zapewne były nowe budynki gospodarcze. Rozwijany był tu wcześniejszy, kwaterowy układ kompozycji, która nabierała coraz bardziej reprezentacyjnego wyglądu. Ogólny schemat kompozycji założenia w XVIII wieku pokazany został na szkicu nr 1, będącym próbą rekonstrukcji układu przestrzennego na podstawie zachowanej do lat 80. XX w. substancji zabytkowej oraz na podstawie analogii z innymi założeniami tego okresu.  

Chcesz wiedzieć więcej o tym i o inych ogrodach pałacowych Wschodniej Polski? Szukaj kolejnych obiektów na naszym portalu w spisach parków i ogrodów pałacowych.

Słowa klucze: Przegaliny WielkieKategoria:Nowości