Strona głównaNowościSpis obiektówIndeks nazwiskPublikuj u nasTekstyInne źródła

informacjeWstęp

Ta część portalu zawiera opisy obiektów położonych na terenie byłego województwa białostockiego.

Każdy opis zawiera ogólną charakterystykę obiektu (na początku), opis historycznych faz jego rozwoju, krótkie informacje o roślinności, plan obiektu przedstawiający jego stan w latach 80. XX w. (wraz ze zobrazowaniem, na ile to było możliwe, umiejscowienia elementów dawnego układu przestrzennego) oraz wykaz źródeł, na jakich opierano się opracowując opis. Przy poszczególnych obiektach prezentowane są także stare mapy lub plany (o ile takie znaleziono, lub tylko niektóre z planów i map jeśli było ich dużo), stare rysunki lub ryciny albo szkice bądź projekty (jeżeli odnaleziono je dla opisywanego obiektu), a także fotografie, zarówno stare, jak i z okresu powojennego i lat 80. XX w., a niekiedy także współczesne.

Podstawą opisów poszczególnych obiektów były:

  • szerokie badania terenowe i archiwalne,
  • ewidencje założeń ogrodowych wykonywane w latach 70. i 80. XX w.,
  • wieloczęściowe opracowanie Ewy Bończak-Kucharczyk, Józefa Maroszka i Krzysztofa Kucharczyka Katalog Parków i grodów zabytkowych województwa białostockiego z 1988 r.,
  • publikacja Katalog parów i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku, Białystok 2000, autorstwa Ewy Bończak-Kucharczyk, Józefa Maroszka i Krzysztofa Kucharczyka.

Część opisów została uzupełniona o informacje dotyczące dziejów obiektów w latach 90. XX w. lub w wieku XXI, co na ogół dotyczy obiektów lepiej zachowanych, w których podjęto próby renowacji lub dąży się przywrócenia walorów estetycznych obiektu.

Opisujemy tu zarówno kompozycje, które ujęte zostały w Katalogu z 1988 r. jako przynajmniej śladowo zachowane, jak i kilka innych. Spośród ponad 200 prezentowanych obiektów niektóre już w zasadzie nie istnieją, a sporo kompozycji przetrwało tylko w formie śladowej lub szczątkowej. Niektóre są zachowane w części, a inne uległy daleko idącym przekształceniom. Niemniej, opisujemy je wszystkie ze względu na potrzebę zachowania pamięci i dostarczania wiedzy historycznej, a także wiedzy o rozwoju sztuki ogrodowej. Większość mieszkańców miejscowości wymienianych na tym portalu nie wie bowiem, ani jakie były dzieje tych miejscowości, ani jakimi osiągnięciami mogły się one poszczycić w przeszłości, ani najczęściej czym są pozostałości (niekiedy piękne), na które być może codziennie spoglądają – stare drzewa, aleje, malownicze stawy, ruiny, tarasy, a nawet zachowane stare budynki. Ten portal może im umożliwić łatwe dotarcie do tej wiedzy i być może wzmocnić zainteresowanie zachowaniem opisywanych pozostałości dziedzictwa narodowego.

Osobnego wyjaśnienia wymaga spis źródeł podany osobno dla każdego opisywanego obiektu. Starano się tu w każdym z opisów stosować to samo nazewnictwo dotyczące poszczególnych źródeł i wprowadzać jak najmniej skrótów, aby przekazywane informacje zrozumiałe były nie tylko dla historyków, ale także dla osób, które nigdy nie miały do czynienia z badaniami archiwalnymi ani z naukowymi publikacjami historycznymi. Dlatego nie wprowadza się skrótów nawet w ramach przypisów do tego samego tekstu. Z wyjątkiem kilku przypadków, które wydawały się konieczne ze względu na bardzo często powtarzające się w różnych tekstach te same źródła. Wtedy ten sam skrót jest stosowany we wszystkich opisach obiektów, do których ma zastosowanie.

Zastosowane skróty to:

AGAD – Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie

AP Białystok – Archiwum Państwowe w Białymstoku

CAH – ten specyficzny skrót utworzony został od nazwy Centralne Archiwum Historyczne i odnosi się do różnych archiwów. W XIX w. zaborcy uruchomili bowiem kilka archiwów do których zwozili akta staropolskie i składali swoje. Te archiwa pod różnymi nazwami istniały w XIX w., pod innymi w okresie międzywojennym, jeszcze innymi w okresie sowieckim, do 1990 r., a jeszcze innymi po 1990 r. Miały swoje odmienności też litewskie, białoruskie, rosyjskie, ukraińskie. Mimo tych różnic, z polskiej perspektywy używanie nazwy CAH jest zrozumiałe i tak ją stosuję dodając również polską wersję nazw miast, gdzie te archiwa się znajdują. Tutaj wykorzystane zostały na przykład materiały z CAH w Grodnie, CAH w Mińsku, CAH w Wilnie, CAH we Lwowie, dlatego zawsze przy CAH pojawia się także określenie miasta, w którym znajduje się dane archiwum.

[EBK]

Słowa klucze: