Białowieża - Ogród przy siedzibie Nadleśnictwa

Ogród przy siedzibie Nadleśnictwa – eklektyczny, łączący elementy regularne z krajobrazowymi, powstały około 1921 r.

Dawna nazwa: Białowieża Nadleśnictwo

Gmina: Białowieża

Położenie obiektu: na skraju Polany Białowieskiej, na zamknięciu ulicy biegnącej z siedziby Dyrekcji Białowieskiego Parku Narodowego (która zajęła budynki przed I wojną światową należące do Nadleśnictwa), przy ulicy Wojciechówka, biegnącej do stacji kolejowej Białowieża i stanowiącej zachodnią granicę założenia, przy której, po przeciwnej stronie znajdował się kompleks zabudowań angielskiej firmy CENTURY zajmującej się eksploatacją lasów

Plan ogrodu przy siedzibie Nadleśnictwa w Bialowieży - stan z 1988 r.
Plan sporządzony dla potrzeb Katalogu parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego z 1988 r.

Urządzenie nowej siedziby Nadleśnictwa w Białowieży stało się konieczne po zajęciu poprzedniej siedziby Nadleśnictwa przez Dyrekcję Białowieskiego Parku Narodowego. Nową siedzibę Nadleśnictwa w Białowieży zaprojektowała i wykonała około 1921 r. firma CENTURY mająca siedzibę po przeciwnej stronie ulicy Wojciechówka.

Od ulicy Wojciechówka poprowadzono na teren założenia drogę, którą obsadzono lipami i która wiodła do dziedzińca z podjazdem i kwietnikiem. Przy dziedzińcu ustawiono 2 budynki zwrócone do dziedzińca szczytami, a kalenicami do ulicy. Pomiędzy ulicą a budynkami znajdowały się dwie prostokątne kwatery ogrodowe, jedna ze swobodnie rosnącymi drzewami i krzewami przed budynkiem biur Nadleśnictwa, a druga z sadem przed budynkiem mieszkalnym nadleśniczego. W kwaterze ozdobnej rosły m.in. stare dęby pozostawione z drzewostanu leśnego oraz nowo posadzone świerki, brzozy, żywotniki, modrzewie, dęby czerwone, lilaki, lipy i grochodrzewy. Oba budynki były klasycystyczne, z wyraźnymi wpływami „wiktoriańskimi”. Za budynkami urządzono podwórze gospodarcze i posadzono drugą kwaterę sadu. W skład założenia wchodził jeszcze ogród warzywny usytuowany na południe od zabudowań. Całość tej niewielkiej, eleganckiej kompozycji, zajmującej około 4 ha, była estetycznie wykonana i utrzymana.

Analogiczny projekt zabudowań i ogrodu zrealizowano w siedzibie Nadleśnictwa Jagiellońskiego.

Ogród przy siedzibie Nadleśnictwa w Białowieży - brama wjazdowa, droga i aleja lipowa
oraz dom mieszkalny w stylu wiktoriańskim z 1921 r. - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 1932

Opisana kompozycja przetrwała niemal niezmieniona lata II wojny światowej, cały czas użytkowana przez Nadleśnictwo, które jest jej użytkownikiem do chwili obecnej. W latach 70. XX w. wzniesiono na osi drogi - alei dojazdowej z centrum Białowieży drewnianą bramę będącą repliką bramy Parku Pałacowego w Białowieży. Poza tym, niezniszczona kompozycja ogrodów uzupełniana była nowymi nasadzeniami. W latach 80. XX w. rosło tu 30 gatunków drzew i krzewów. Najstarszymi były dęby z dawnego lasu, 6 sztuk o średnicy pni 90-148 cm i 5 sztuk o średnicy pni około 80 cm. Poza tym rosło tam też kilka drzew z przełomu XIX i XX w. o średnicy pni 60-70 cm. Zdecydowana większość starych drzew pochodziła z okresu międzywojennego, a najokazalsze z nich miały do 60 cm średnicy pni. Młode nasadzenia rosły wyłącznie w części ozdobnej, pojedynczo lub w luźnych grupach. Całość uzupełniały żywopłoty i kwietniki przy dwóch klasycystycznych budynkach.

Ogród przy siedzibie Nadleśnictwa w Białowieży - stan współczesny

Dzięki swojej pięknej szacie roślinnej, wzbogaconej w okresie powojennym o nowe, ciekawe nasadzenia, a także dzięki niecodziennej architekturze obiekt przyciągał zainteresowanie widzów i stanowił jedną z niewątpliwych atrakcji Polany Białowieskiej.¹

Ewa Bończak-Kucharczyk

Józef Maroszek

Źródła:

¹ Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Juchniewicz Ewa, Dokumentacja ewidencyjna ogrodu przy siedzibie Nadleśnictwa w Białowieży, Białystok 1985, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 7, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000, s. 19-20;

Słowa klucze: ewa bończak-kucharczyk, ogród, Białowieża, józef maroszekKategoria:inne