Andryjanki

Park dworski – krajobrazowy, powstały około 1847 r., z elementami wcześniejszego, regularnego układu wprowadzonego w połowie XVI w.

Dawna nazwa: Andrijancziczi, Andryjanki Stanisławowo

Gmina: Boćki

Położenie obiektu: na zboczu wyniosłości łagodnie opadającej do prawego brzegu rzeki Leśnej, w sąsiedztwie drogi z Bociek do Dziadkowic

Plan założenia dworsko-ogrodowego w Andryjankach - stan z 1988 r.
Plan sporządzony dla potrzeb Katalogu parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego z 1988 r.

Pierwotna siedziba dworska w Andryjankach należała przed 1505 r. do bojarów królewskich Andrianczyczów, w latach 1505-1508 była własnością Michała kniazia Glińskiego, w latach 1509-1517 własnością królewską, w latach 1517-1519 Abrahama Józefowicza, w latach 1519-1556 Andrzeja Falka, w latach 1556-1562 Barbary z Falków Walczewskiej, w latach 1562-1606 Anny z Falczewskich Miłoszewskiej, a potem jej syna Jerzego Miłoszewskiego, zaś w latach 1606-1610 Andrzeja Sapiehy, w latach 1610-1655 Eleonory z Sapiehów Szyszkowskiej, w latach 1655-1665 Jana Sapiehy, w latach 1665-1686 Franciszka Stefana Sapiehy. W latach 1686-1744 należała do Józefa Franciszka Sapiehy, w latach 1744-1777 do Teresy z Sapiehów Potockiej, w latach 1777-1847 do Jana Alojzego Potockiego, w latach 1847-1862 do Florentyny i Jana Gartkiewiczów, w latach 1862-1907 do Andrzeja Konstantego Gartkiewicza, od 1907 do około 1923 r. do Jana Rafała Gartkiewicza, a od około 1923 do 1939 r. Stanisława Gartkiewicza.

Pierwszym właścicielem Andryjanek (od około 1505 do 1508 r.) był zapewne kniaź Michał Gliński, dzierżawca Bielska i marszałek nadworny króla Aleksandra Jagiellończyka.¹ Niesłusznie oskarżony o zdradę został on pozbawiony majętności przez króla Zygmunta Starego i 14 marca 1508 r. uszedł do Moskwy.² Andryjanki, noszące wówczas nazwę Andrijancziczi, wróciły więc w ręce królewskie.³ Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi dopiero z 3 grudnia 1512 r. i dowiadujemy się z niej, że miejscowość ta była wówczas wsią bojarską, a jej mieszkańcy pełnili posługi do królewskiego zamku w Drohiczynie. Król wspominał m.in., że odtąd sapieżyńskie Boćki graniczyć będą z „lud’mi nasymi Andrjancycy”.⁴

1 czerwca 1517 r. król Zygmunt Stary nadał Żydowi podskarbiemu nadwornemu Abrahamowi Józefowiczowi w powiecie drohickim trzy żerebia – dwa w Andryjankach i jeden w Żołodźkach. Zezwolił mu taż zbudować w Andryjankach dwór.⁵ 1 stycznia 1519 r. Józefowicz odsprzedał to nadanie Andrzejowi Falkowiczowi, dworzaninowi królewskiemu.⁶

Andrzej Falkowicz (Falk), starosta drohicki (wzm. między 5 grudnia 1542 r. a 17 grudnia 1556 r.), wojski bielski (od 1531 do 1554 r.) zmarł 1 lutego 1557 r.⁷ Około 1545-1559 r. dokonał on pomiary włócznej żerebi i podziału ich na łany poddanych. W Żołoćkach wymierzono 11 włók (około 182 ha), a w Andryjankach 29 włók chłopskich (około 479 ha), a liczby te nie obejmowały areału gruntów folwarcznych.⁸

Andrzej Falkowicz miał 3 córki: Barbarę (żonę Stanisława Falczewskiego), Marussę (żonę Michała Sapiehy) i Helenę (żonę Andrzeja Bobrownickiego), pomiędzy które podzielono ojcowiznę. Z faktu, że w 1580 r. w dziale dóbr andryjańskich wymieniono cerkiew, możemy wnosić, że był to dział z pierwotną siedzibą dworską, urządzoną jeszcze w oparciu o przywilej z 1517 r. Tu zamieszkiwał w latach 1517-1518 Abraham Józefowicz, a w latach 1519-1559 Andrzej Falko. Zięciowi Andrzeja Falka – Stanisławowi Falczewskiemu, który wraz z żoną Barbarą zarządzał tą częścią majątku, w której znajdowało się pierwotne siedlisko dworskie i zarząd całością dóbr, należy zawdzięczać to, że cała majętność zyskała nazwę Andryjanki Stanisławowo, konsekwentnie używaną w źródłach historycznych od XVI do XVIII w. Dodatkowo potwierdza to fakt prymatu wśród innych andryjańskich siedzib dworu Barbary Falczewskiej, gdzie pewnie dożywał swoich dni jej ojciec – Andrzej Falk.

17 lutego 1562 r. Barbara Falkówna i jej mąż Stanisław Falczewski wspólnie z Marussą Falkówną dokonali rozgraniczenia z Andrzejem Bobrownickim, wdowcem po Helenie Falkównie.⁹ Dział ten, w tym samym roku otrzymała w posagu Anna (córka Barbary Falkówny i Stanisława Falczewskiego), wychodząc za mąż za Stanisława Miłoszewskiego.¹⁰ Dwór Bobrownickich mieścił się na przeciwległym, lewym brzegu rzeki Leśnej, na wprost starej, ojcowskiej siedziby dworskiej, położonej na prawym brzegu Leśnej.

W 1580 r. w Andryjankach funkcjonowały 3 dwory należące do: Stanisława Miłoszewskiego, łowczego bielskiego (zięcia Barbary Falkówny i Stanisława Falczewskiego, wdowca po Annie z Falczewskich Miłoszewskiej), do Andrzeja Bobrownickiego i do Marussy Falkówny. W sąsiedztwie, Na Leśnej, pracowało kilka młynów, w tym jeden pod dworem. Siedziba dworska, którą rozplanowano według zasad stosowanych w królewszczyznach podlaskich, oprócz kompleksu zabudowań gospodarczych i dworu miała też ogrody. Te charakterystyczne części układu przestrzennego Andryjanek trwać miały aż do połowy XIX w.

Część Andryjanek, która w podziale 1569 r. przypadła Barbarze Falczewskiej, odziedziczyła jej córka Anna Stanisławowa Miłoszewska. Ta część w 1606 r. została przekazana przez syna Barbary Jerzego Miłoszewskiego Andrzejowi Sapieże, łowczemu bełzkiemu, dziedzicowi na Boćkach.¹¹

Już w 1554 r. Marussa Falkówna (zm. po 1580 r.) poślubiła Michała Sapiehę (zm. po 1592 r.), sekretarza królewskiego, dalekiego krewnego właścicieli Bociek. Otrzymała ona w posagu czwartą część ojcowskiej majętności Andryjanki.¹² W 1569 r. Marussa Falkówna Sapieżyna, córka Stanisława Falka zawarła akt prawny dotyczący podziałów własności dóbr Andryjanki i Żołodźki ze swymi siostrzenicami Anną Falczewską i Zofią Zarębiną (córkami Barbary Falkówny i Stanisława Falczewskiego). Nie znamy czasu ani okoliczności złączenia działów Barbary i Marussy, ale stanowiły one w XVII w. jeden klucz bóbr boćkowskich Sapiehów.

Po śmierci Andrzeja Sapiehy (zm. w 1610 r.) Boćki i dział w Andryjankach odziedziczyła jedynaczka – Eleonora z Sapiehów Szyszkowska, żona zmarłego 11 października 1654 r. Marcina Szyszkowskiego, starosty lelowskiego.¹³ Po jego śmierci Eleonora z Sapiehów Szyszkowska w 1655 r. przekazała dobra Boćki Janowi Sapieże (ur. około 1610 r., zm. w 1665 r.).¹⁴

Rejestr podatkowy z 1676 r. daje wyobrażenie o niezwykłym wzroście działu sapieżyńskiego złączonego wcześniej z dobrami boćkowskimi – zapłacono bowiem podatek od aż 45 poddanych sapieżyńskich mieszkających w Andryjankach. Właściciel – starosta rzeczycki, rezydował gdzie indziej, a w dworze w Andryjankach (usytuowanym w miejscu zachowanego do końca XX w. założenia dworsko-parkowego w Andryjankach) mieszkał wówczas Jan Wiechowski, urzędnik starosty rzeczyckiego, który zapłacił „ze dworu od siebie i gospodyni”.¹⁵

Folwark Andryjanki bywał w XVII w. wydzierżawiany w „wierne ręce” różnym osobom z otoczenia Sapiehów. 7 czerwca 1658 r. Paweł Jan Sapieha, hetman wielki litewski, właściciel dóbr boćkowskich, przekazał Andryjanki w czasowe posiadanie Janowi Antoniemu Chrapowickiemu (ur. w 1612 r., zm. w 1685 r.), znanemu pamiętnikarzowi, egzulantowi, który swoje własne dobra ziemskie zajęte przez Moskwę pozostawił pod Witebskiem. 15 czerwca 1658 r. Chrapowicki zamieszkał w Andryjankach na stałe. W diariuszu notował detalicznie wszelkie wiadomości – domowe, klimatyczne, polityczne i towarzyskie. Wspominał też m.in. o spaleniu zabudowań folwarcznych w czasie najazdu Chowańskiego zimą 1660 r., a 18 września 1660 r. zanotował: „Przeprowadziłem się od pana Bobrownickiego do Andryjanek do domu, który moim kosztem wszystek zbudowałem po spaleniu przez Moskwę wszystkich budynków”.¹⁶

Wraz z odbudową folwarku po 1660 r. zmieniono zapewne częściowo układ obiektu. W zachodniej części założenia, w miejscu wcześniejszych sadów i warzywników urządzono ogród, zapewne regularny, kwaterowy i łączący funkcje użytkowe z cechami ozdobnymi.

Po śmierci Pawła Jana Sapiehy dobra boćkowskie i dział majętności andryjańskiej, wraz z folwarkiem, przeszły na własność jego syna Franciszka Stefana Sapiehy (zm. w 1686 r.), koniuszego Wielkiego Księstwa Litewskiego.¹⁷ W 1686 r. dobra boćkowskie odziedziczył po ojcu Józef Franciszek Sapieha (ur. w 1670 r., zm. w 1744 r.), generał major wojsk litewskich i od 1713 r. podskarbi wielki litewski, ożeniony w 1709 r. z Krystyną Branicką (zm. w 1761 r.), siostrą właściciela Białegostoku Jana Klemensa Branickiego, hetmana wielkiego koronnego. Później właścicielka dóbr boćkowskich (do których należał też folwark Andryjanki) Teresa Sapieżanka, córka Józefa Franciszka Sapiehy i Krystyny z Branickich, a siostrzenica Jana Klemensa Branickiego, po rozwodzie w 1745 r. z pierwszym mężem Hieronimem Florianem ks. Radziwiłłem, chorążym wielkim litewskim, wyszła w 1752 r. za mąż za Joachima Karola Potockiego.¹⁸ Joachim Karol Potocki (zm. w 1791 r.), podczaszy litewski, szef regimentu konfederacji im. Królowej Jadwigi, regimentarz Konfederacji Barskiej, starosta grzybowski i trembowelski, był właścicielem licznych majątków na Litwie, Wołyniu, Ukrainie i w Małopolsce.¹⁹ Teresa z Sapiehów Potocka zmarła w 1777 r., a w następnym pokoleniu dobra boćkowskie z Andryjankami przeszły na mocy układu z 15 czerwca 1778 r. na ich córkę – Krystynę Potocką, wydaną za mąż (w 1773 lub 1774 r.) za Franciszka Piotra Potockiego, starostę szczerzeckiego (ur. w 1745 r., zm. w 1829 r.).²⁰

Chociaż dobra andryjańskie przynależały administracyjnie do ziemi drohickiej i parafii dziatkowickiej, a Boćki do ziemi bielskiej i parafii boćkowskiej, to Andryjanki sapieżyńskie były w tym czasie i później w okresie posesji Potockich w latach 1778-1847 jednym z folwarków włości boćkowskiej. Rejestr podatkowy z 1790 r. parafii dziatkowskiej wyszczególniał w Andryjankach dwa działy własnościowe. Pierwszy był własnością dziedziczną Franciszka Piotra Potockiego, starosty szczerzeckiego, do którego należał teren omawianego tu założenia. W roku 1798 bibliotekarz wilanowski Hipolit Kownacki pisał o dobrach boćkowskich: „teraz to już jest w rękach wnuczków jego starościców szczerzeckich pod dożywociem ojca”.²¹ Drugi dział własnościowy był wówczas dziedziczną własnością Ignacego Bobrownickiego, podstolego mielnickiego i komisarza cywilno-wojskowego mielnickiego.²² Żył on jeszcze w 1794 r.²³ Jego założenie dworsko-ogrodowe zlokalizowane było naprzeciw pierwszego, na lewym brzegu rzeki Leśnej. Świadkowie zeznający w czasie procesu sądowego w sporze między Bobrownickimi a Sapiehami twierdzili: „rzeka Lisznia z dawnych czasów dzieli ogrody i siedliska…, a nurt… stary ta rzeka miała wedle… płotów, w końcu siedlisk Bobrownickiego…, podczas powodzi porozrywała, obróciła się tak sama rzeka…, a ojciec nieboszczyk 1765 Bobrownickiego, kopiąc sadzawki szlam w starę rzekę Liszcze kazał walić, i tym szlamem nurt stary zatamował…²⁴

Około 1808 r. majątek objął syn Franciszka Piotra Potockiego, starosty szczerzeckiego i Krystyny z Potockich – Jan Alojzy Potocki (ur. w 1776 r., zm. w 1854 r.), dziedzic Tykocina i Szelągówki.²⁵ Za jego czasów majątkiem zarządzały jego żony – Marianna z Czartoryskich (zm. przed 1825 r.) i Antonina de Lusignan.

W 1847 r. Antonina hr. Potocka, żona Jana Alojzego, właścicielka dóbr boćkowskich odsprzedała ich pokaźny dział Gartkiewiczom. Andryjanki nabyła Florentyna Gartkiewiczowa, żona Jana. Jan i Florentyna przebudowali dawny folwark na siedzibę dworską. Pozostawiono stary drewniany dwór, ale w tej samej linii zbudowano nowy dwór, murowany, o cechach klasycystycznych, z gankiem od strony dziedzińca, a przed dworem urządzono kolisty podjazd. Ustawiono go na osi alei biegnącej przez rzekę z sąsiedniego dworu w Andryjankach Stanisławowie. W tej samej linii dalej na północ wzniesiono lamus. Dwór sąsiadował z parkiem, który urządzono korzystając z wzorów angielskich. Zarówno bowiem formy wnętrz parkowych, jak i swobodny układ dróg parkowych oraz ekspozycja dużego stawu na Leśnej, skomponowane były w duchu naturalistycznym. Jednakże pozostawienie starych nasadzeń szpalerowych podkreślających stare granice kwater ogrodowych sprawiło, że w sumie uzyskano efekt eklektyczny. Poza tymi szpalerami pozostawiono też część drzew i krzewów owocowych. Sady owocowe zajęły teraz północno-wschodnią część założenia. Drzewa i krzewy posadzono też przy dawnym dziedzińcu gospodarczym, zaś nową część gospodarczą zlokalizowano w innym miejscu – na wschód od nowego dworu. Na zachód od gościńca Boćki – Dziadkowice biegnącego zachodnią granicą parku nadal funkcjonowała osada karczemna. W latach 60. XIX w. wybudowano tam również czworaki dla służby rolnej.²⁶

Andryjanki - park dworski - stary i nowy dwór. Fotografia z 1911 r. [w:] Wieś Ilustrowana 1911 r., r. II, nr 2, s. 15
Fotokopia, neg, OW OSOZ Białystok nr D 2663

Jan Gartkiewicz przekazał Andryjanki testamentem z 1862 r. dzieciom – Andrzejowi Konstantemu i Marii z Gartkiewiczów hr. Ronikerowej.²⁷ W 1876 r. rodzeństwo podzieliło spadek, a jedynym właścicielem siedziby dworskiej w Andryjankach został Andrzej Konstanty Gartkiewicz (zm. w 1907 r.).²⁸ Zbudował on nowe budynki gospodarcze oraz drewniany budynek z facjatą i balkonem łączący stary dwór z nowym.²⁹

Po śmierci Andrzeja Konstantego majątek przeszedł na własność wdowy po nim Wandy i jego syna Jana Rafała Gartkiewicza. Od około 1923 r. do 1939 r. Dobrami władał syn Jana Rafała Gartkiewicza - Stanisław.³⁰

W 1915 r. odchodzący Rosjanie podpalili zabudowania dworskie, ale pożar ugaszono i założenie przetrwało bez większych zmian okres I wojny światowej. Natomiast po 1920 r. dokonano w nim istotnych zmian. Przebudowano i powiększono system stawów na Leśnej (w 1920 r.), na przeciwległym brzegu rzeki założono sady i szkółki sadownicze, stary park dworki wyremontowano usuwając z niego drzewa i krzewy owocowe oraz formując na nowo wnętrza i drogi spacerowe. Już przed 1922 r. zbudowano na północ od założenia przy drodze biegnącej do lasu po granicy sadu i części gospodarczej, czworak, wokół którego wydzielono ogródek otoczony szpalerami lilaków. W 1928 r. pomiędzy ogródkiem a sadami wykopano dwie sadzawki, które obsadzono wierzbami, a obok istniejącego zbudowano drugi czworak. W tym czasie sad położony na północ od dworu obsadzono dookoła szpalerami świerków i krzewów ozdobnych, a od strony parku szpalerem lilaków.³¹ W tej fazie rozwoju kompozycji zajmowała ona wraz z sadami i stawami obszar około 35 ha.

Andryjanki - rodzina właścicieli - okres miedzywojenny (kolekcja Wołków)

W 1939 r. w czasie okupacji radzieckiej zesłano na Sybir rodzinę właścicieli, a w założeniu umieszczono tzw. wojennyj gorodok. Dewastacji uległy wtedy park, sady i budynki, a dwór przebudowano. W 1944 r. majątek Gartkiewiczów (384 ha) objęty został reformą rolną.³² Ocalałe zabudowania i tereny ogrodowe oddano najpierw szkole rolniczej, a potem wydzierżawiono indywidualnym rolnikom. Rozebrano czworaki i niemal wszystkie budynki gospodarcze oraz „łącznik” między starym a nowym dworem. Później zastąpiono je częściowo nowymi budynkami.³³

Park dworski w Andryjankach - widok pd północy na dwór i teren dawnego podjazdu - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 1970

Do lat 80. XX w. z dawnej kompozycji Andryjanek przetrwały: drewniana oficyna (stary dwór), murowany dwór, gruzy danych czworaków i gruzy po zabudowaniach gospodarczych, fragmenty dróg dojazdowych, ślady po dawnych stawach, szpalery krzewów przy granicach dawnych sadów i zaniedbana część parku. W tym czasie na terenie założenia rosło 35 gatunków drzew i krzewów, a większość roślinności grupowała się w otoczeniu dworu, gdzie zachowały się liczne stare drzewa. Wśród nich wyróżniało się kilka egzemplarzy z przełomu XVIII i XIX w. Były to dąb o średnicy pnia 110 cm, jesion o średnicy pnia 110 cm, lipa o średnicy pnia 100 cm i klon o średnicy pnia 100 cm. Zachowało się też kilka drzew z I połowy XIX w. – lip, jesionów, kasztanowców, wiązów i modrzewi o średnicy pni 80-100 cm. Pozostałe stare drzewa – lipy, jesiony, graby, jawory, świerki, dęby czerwone, wierzby, sosny pospolite i wiązy, a także jesion wyniosły odmiany zwisającej i wejmutka pochodziły z II połowy XIX w. lub z nasadzeń dwudziestowiecznych. Starodrzew uzupełniały nieliczne sadzone krzewy ozdobne i dużo liczniejsze zarośla. Od północy i północnego-wschodu kompozycję zamykała ściana boru sosnowego.

Widok od południowego-zachodu na wnętrze parku dworskiego w Andryjankach - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 1969

Przez teren założenia zachodnią granicą parku przebiega szosa Białystok-Lublin, z której kompozycja była w tym okresie doskonale widoczna. Stary drzewostan, mimo dewastacji wciąż stanowił niezwykle estetyczny komponent widokowy krajobrazu.³⁴

W 1996 r. budynki dworskie wraz z parkiem i 8 ha ziemi kupił Edward Sieciński, który odbudował murowany dwór, przeprowadził prace pielęgnacyjne w parku i w planach miał odbudowę stawów.³⁵

Ewa Bończak-Kucharczyk

Józef Maroszek

Źródła:

¹ Jabłonowski Aleksander, Podlasie [w:] Źródła Dziejowe, t. XVII, cz. 2, Warszawa 1909, s. 132

² Pociecha Władysław, Gliński Michał [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VIII, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959-1960, s. 65-69

³ AGAD. Metryka Litewska – transkrypcje, nr 193, s. 667-170; Wawrzyńczyk Alina, Rozwój wielkiej własności na Podlasiu w XV i XVI wieku, Wrocław 1951, s. 30; Kondratiuk Michał, Nazwy miejscowe południowo-wschodniej Białostocczyzny, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974, s. 20

⁴ Centralne Archiwum Akt Dawnych w Moskwie, F. 389, op. 1, nr 7, k. 561v-564v; AGAD, Metryka Litewska, nr 194, s. 697-700, AP Białystok, Kamera Wojenna i Domen Prus Nowowschodnich, nr 2410; AGAD, Kapicjana, nr 31, s. 501-504; Opisanie dokumentov i bumag…, nr 428 i 430, s. 137, Wawrzyńczyk Alina, Rozwój wielkiej własności na Podlasiu w XV i XVI wieku, Wrocław 1951, s. 29-30 i 68

⁵ AGAD, Kapicjana, nr 3, s. 178-183; Tekst przywileju znajdowała się do 1915 r. w Centralnym Archiwum Wileńskim, w księdze nr 100077, k. 343-349. Zob. [I. Sprogis], Indeks alfabetyczny miejscowości Dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, cz. 1, Wilno 1929, s. 5

⁶ AGAD, Kapicjana, nr 2, s. 1, AGAD, Archiwum Roskie, nr 306

⁷ Archiwum Państwowe w Krakowie, Zbór Zygmunta Glogera, nr 25

⁸ Jabłonowski Aleksander, Podlasie [w:] Źródła Dziejowe, t. XVII, cz. 1, Warszawa 1909, s. 49-50

⁹ AGAD, Archiwum Roskie, nr 305

¹⁰ Tekst podziału (w języku polskim) z 1562 r. znajdował się do 1915 r. w Centralnym Archiwum Wileńskim, w księdze nr 10079, k. 111 i nr 10085, k. 374. Zob. [I. Sprogis], Indeks alfabetyczny miejscowości Dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, cz. 1, Wilno 1929, s. 5

¹¹ AGAD, Archiwum Roskie, nr 305

¹² AGAD, Kapicjana, nr 3, s. 39; Dworzaczek Włodzimierz, Genealogia, Warszawa 1959, tabl. 169

¹³ AGAD, Kapicjana, nr 19, s. 444

¹⁴ AGAD, Archiwum Roskie, nr 254

¹⁵ Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich, nr 1099, s. 670

¹⁶ Chrapowicki Jan Antoni, Diariusz, cz. 1, opr. Wasilewski Tomasz, Warszawa 1978

¹⁷ AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego, dz. 1, nr 70, k. 361; Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich, nr 1099, s. 838

¹⁸ Dworzaczek Włodzimierz, Genealogia, Warszawa 1959, nr 142; Polski Słownik Biograficzny, t. XXVIII, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959-1960

¹⁹ Szczygielski Wacław, Potocki Joachim Karol [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXVI, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959-1960, s. 50-57

²⁰ AP Białystok, Kamera Wojenna i Domen w Białymstoku, nr 2410; Czepe M., Potocki Franciszek Piotr [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXVI, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959-1960, s. 127-132; Dworzaczek Włodzimierz, Genealogia, Warszawa 1959, nr 142; Pawluk Wojciech, Położenie chłopów w dobrach boćkowskich w II połowie XVIII wieku [w:] Rocznik Białostocki 1967, t. III, s. 359-395

²¹ Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie, Teki Glinki, nr 419a, s. 29

²² Biblioteka Uniwersytecka w Wilnie, F. 4, k. 20-20v; AGAD, Zbiór Kartograficzny, nr AK 70, k. 1

²³ Urzędnicy podlascy XIV-XVIII w. …, nr 805 i 984, s. 106 i 119

²⁴ AGAD, Archiwum Roskie, nr 306, dok. CXVII/73

²⁵ Biblioteka Uniwersytecka w Wilnie, F. 4, nr 2561, k. 1-2

²⁶ Bończak-Kucharczyk Ewa, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Andryjankach, Białystok 1976, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 2, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog pakrów i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000, s. 8-9

²⁷ AP Białystok, Starszy Notariusz Grodzieński, nr 16.280; AP Białystok, Zbiór Kartograficzny, Geometriceskij specjal’nyj plan mestecka Bot’ki zemel’ vladenja krestjan vydelannych iz imenja Bot’ki pomescici de Flery. Otgranicenie proizvedeno v sentjabre masjach 1873

²⁸ Dikov Aleksy, Spisok zemlevladenii v Grodnenskoj gubernii, Grodno 1890, s. 96; AP Białystok, Starszy Notariusz Grodzieński, nr 1759, 1987, 12.045, 12.727

²⁹ Stary i nowy dwór w Andryjankach [w:] Wieś Ilustrowana, 1911, nr 2, s. 15; Cybulko Zofia, Zespół dworsko-ogrodowy w Andryjankach gm. Boćki. Dokumentacja historyczno-przestrzenna, Białystok 1986, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

³⁰ Księga adresowa Polski wraz z Wolnym Miastem Gdańskiem dla handlu, rzemiosła i rolnictwa, Bydgoszcz 1920, s. 129

³¹ Informacje ustne Wołka Adama, zam. w Puławach oraz Wołka Stanisława, zam. w Czartajewie Podleśnym

³² AP Białystok, Wojewódzki Urząd Ziemski w Białymstoku II, nr 35, k. 26

³³ Oddział Wojewódzki Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku, Fototeka, nr M/57/5060-5062

³⁴ Bończak-Kucharczyk Ewa, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Andryjankach, Białystok 1976, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 2, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000, s. 8-9; Smaczny Janusz, Kozakiewicz Jarosław, Korolczuk Dnuta, Andryjanki. Inwentaryzacja architektoniczno-konserwatorska zabytkowego założenia podworskiego, Białystok 1981, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

³⁵ Samusik Katarzyna, Samusik Jerzy, Andryjanki [w:] Gazeta Współczesna, 1999, nr 192 (14.350), s. 18

Inne źródła:

http://dworypogranicza.pl/index.php/dwory/28-andryjanki

Słowa klucze: ewa bończak-kucharczyk, park dworski, Andryjanki, józef maroszekKategoria:dworski