rejestracja
Strona głównaNowościSpis obiektówIndeks nazwiskPublikuj u nasTekstyInne źródła

informacjeCzartajew Podleśny

Ogród dworski – eklektyczny, o przewadze funkcji użytkowych, powstały po 1921 r.

Dawna nazwa: Czartajew Podleśny

Gmina: Siemiatycze

Położenie obiektu: w sąsiedztwie strumienia, na południe od drogi z Siemiatycz do Ciechanowca, pierwotnie wśród pól majątku Czartajew, na południowy-wschód od centrum tych dóbr, w bliskości położonego bardziej na południe lasu

 

 Czartajew Podleśny plan

Plan założenia dworsko-ogrodowego w Czartajewie Podleśnym - stan z 1988 r.
Plan sporządzony dla potrzeb Katalogu parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego z 1988 r.

Siedziba dworska w Czartajewie Podleśnym powstała po 1921 r., kiedy to po śmierci właściciela Czartajewa Gustwa Wołka (zm. w 1915 r.). wydzielono z tej włości część, która została własnością jego córki Konstancji (po mężu Warczuk). Resztę dóbr przejął jej brat Stanisław. Akt podziału spisano oficjalnie dopiero w 1928 r.1

W 1921 r, wzniesiono w nowej siedzibie drewniany dwór (parterowy, nakryty dwuspadowym dachem, z gankiem od strony drogi), przed którym (między drogą a dworem) urządzono kolisty podjazd, na którym posadzono klony polne, sosny i róże. Dwór stał frontem do drogi dojazdowej odchodzącej od traktu siemiatyckiego. W połowie swej długości droga dojazdowa przecinała strumień. Na zakończeniu tej drogi, na południowy-zachód od dworu i podjazdu wzniesiono drewniane budynki gospodarcze. W obrębie części gospodarczej stały: obora ze stajnią, stodoła, siennik i piwnica, a na majdanie gumna wykopano studnię. Około 1925 r. obsadzono drogę dojazdową aleją lip, pochodzących ze szkółek w Czartajewie. Innych nasadzeń ozdobnych dokonano w otoczeniu dworu i podjazdu. Po obu stronach alei dojazdowej i zabudowań założono dwa sady. Z dziedzińca gospodarczego wyprowadzono też drogę do lasu, którą później obsadzono aleją grochodrzewów. W sadzie położonym na południowy-wschód od zabudowań gospodarczych, wybudowano w 1921 r. murowaną oficyną dla dwóch fornali.

Ta niewielka kompozycja, zajmująca obszar o powierzchni około 3,5 ha, nie uległa zmianom do września 1939 r., kiedy to w sadzie dworskim umieszczono stanowisko karabinów maszynowych, co spowodowało dewastację drzew owocowych i otoczenia. W 1940 r. wywieziono do Kazachstanu właścicielkę majątku i jej dwóch synów (wówczas dwu i pięcioletniego), teściową i siostrę. We dworze zamieszkał wtedy jeden z fornali, prowadzący dalej gospodarstwo. W 1941 r. do Czartajewa powrócił przebywający wcześniej we Franopolu w Generalnej Guberni Stanisław Wołk, który zamieszkał w majątku swojej siostry i gospodarował tu do 1942 r. Później, do 1944 r. dobrami zarządzali Niemcy.

W 1944 r. siedziba dworska w Czartajewie Podleśnym została podzielona. Dwór, część budynków gospodarczych i część sadów otrzymał A. Moczulski, a oficyna z pozostałą częścią założenia pozostała własnością Konstancji Warczuk. W części Moczulskich wzniesiono w latach 70. I 80. XX w. nowe budynki owczarni, usytuowane w miejscu rozebranych starych budynków gospodarczych. Dwór stojący w tym samym miejscu przekręcono o 90o. Roślinność ozdobna uległa zaniedbaniu, a część sadu wycięto. W 1983 r. obok dworu wzniesiono nowy, murowany budynek mieszkalny. W tym samym roku przeniesiono stary dwór i ustawiono go w sadzie należącym do Stanisława Wołka, który przejął tę cześć założenia po śmierci siostry w latach 60. XX w. Stanisław Wołk, który od wojny czasowo przemieszkiwał w oficynie, założył w sadzie w latach 70. XX w. pasiekę. Ponadto wraz z synem Adamem posadzili oni w sadzie kolekcję miododajnych drzew i kwitnących krzewów. Kolekcja ta już w latach 80. XX w. miała znaczenie botaniczne. Rosły tam wówczas m.in. amorfa krzewiasta, amorfa zielona, berberys koreański i Thunberga, bożodrzew gruczołkowaty, buddleya Dawida, dławisz okrągłolistny, kilka gatunków irg i forsycji, kłokoczka południowa, lilak amurski odmiany japońskiej, mahonia pospolita, moszeniec południowy, ognik szkarłatny, parczelina trójlistkowa, sofora japońska, iglicznia trójcierniowa, pigwowce, suchodrzewy, tawulec Tanaka, śnieguliczka Chennaulta, złotokap pospolity, wiciokrzew pomorski, egzochorda wielokwiatowa, różne gatunki róż, a także cis, żywotniki i inne rośliny. Ogółem roślinność tego niewielkiego ogrodu składała się wówczas z 66 gatunków i odmian drzew, krzewów i pnączy. Starodrzew składał się drzew owocowych z sadów, resztek nasadzeń w otoczeniu dawnego podjazdu i bardzo pięknej lipowej alej dojazdowej, W rejonie podjazdu rosły też grupy młodych samosiewów i rozrośnięte grupy krzewów. Droga do lasu biegła w krótkiej alej młodych grochodrzewów. Przeniesiony na nowe miejsce dwór służył rodzinie Wołków jako budynek letniskowy. Aleja i teren ogrodu bardzo korzystnie rysowały się w krajobrazie i były doskonale widoczne na tle lasu z szosy do Siemiatycz.2

Ewa Bończak-Kucharczyk

Józef Maroszek

 

Źródła:

1 CAH w Wilnie, Wojewódzki Urząd Rozjemczy w Białymstoku, F. 1207, op. 1, nr 318; CAH w Wilnie, Wojewódzkie Biuro d/s Finansowo-Rolnych w Białymstoku, F. 1207, op. 1, nr 144; Informacje ustne Wołka Stanisława, zam. w Czartajewie Podleśnym i Wołka Adama, zam. w Puławach

2 Informacje ustne Wołka Stanisława, zam. w Czartajewie Podleśnym; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Korneluk Anna, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Czartajewie, Białystok 1984, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Ewa Bończak-Kucharczyk, Maroszek Józef, Szydłowski Jan, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Czartajewie Podleśnym, Białystok 1984, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 33, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000, s. 81

 

Słowa klucze: ewa bończak-kucharczyk, ogród dworski, Czartajew Podleśny, józef maroszekKategoria:dworski