rejestracja
Strona głównaNowościSpis obiektówIndeks nazwiskPublikuj u nasTekstyInne źródła

informacjeKopina

 

Ogród dworski - wieloczęściowa kompozycja z eklektycznym ogrodem, powstała w latach 1936-1939, z której część gospodarczą zlokalizowano na miejscu, wcześniejszego, dziewiętnastowiecznego folwarku, być może usytuowanego na miejscu jeszcze wcześniejszych zabudowań folwarcznych

Dawna nazwa: Kopina

Gmina: Milanów

Położenie obiektu: na otwartym terenie, na południe od wsi Kopina, przy drodze do wsi, dawniej przy drodze do Wohynia, stanowiącej północną granicę założenia

 

Kopina - usytuowanie

Usytuowanie założenia dworsko-ogrodowego w Kopinie na mapie w skali 1:25 000 (lata 80. XX w.)

Kopina to bardzo stary punkt osadniczy, w którym przynajmniej od XV w. siedziała drobna szlachta - Kopińscy. Teren ten w roku 1416 należał do Korony, a w połowie XV w. wraz z Woinem, Łomazami i Połubiczami został przyłączony do Brześcia. Była to bardzo drobna własność, o czym świadczy choćby to, że w roku 1546 nazwano ją „imieniczko" (mająteczek).1

Jeszcze w 1539 r. dobra te należały do Kopińskich lecz już w roku 1552 Kopina występuje wśród dóbr należących do Andrzeja Jarczewskiego.2 Według rejestru z roku 1580 właścicielem Kopiny był nadal Andrzej Jarczewski.3 W późniejszych czasach folwark w Kopinie wchodził w skład większych dóbr z ośrodkami najpierw w Suchowoli, a następnie w Milanowie.4

Nie są znane informacje historyczne dotyczące wyglądu założenia folwarcznego w Kopinie w XV lub XVI wieku. Istnienie tu folwarku o charakterze utylitarnym poświadczają Mapa Kwatermistrzostwa Wojska Polskiego z 1839 r. oraz Plan zamiany ziemi komorników w majątku Milanów na nowo proponowane miejsce, z roku 1871. Folwark ten usytuowany był na północny-wschód od obecnego parku, w miejscu części gospodarczej późniejszego założenia. Składał się wyłącznie z prostokątnego podwórza gospodarczego otoczonego zabudowaniami i nie występowały tam żadne elementy o znaczeniu ozdobnym. Folwark połączony był z wsią drogą obsadzoną aleją lipową.5

Obecnie istniejące założenie zostało rozplanowane i wykonane około roku 1936 w związku z usamodzielnieniem się księcia Seweryna Czetwertyńskiego (syna Włodzimierza), który po ślubie otrzymał Kopinę i Rudzieniec.6 W miejscu dawnego folwarku zlokalizowano nowe zabudowania gospodarcze, w wyniku czego ta część założenia zachowała swoją dawną funkcję. Nowe części kompozycji usytuowano na południowy-zachód i południe od części gospodarczej. Zajmowały one prostokątny teren, podzielony na sady, ogród warzywny i ogród ozdobny, przy czym główny sad znajdował się na południe od części gospodarczej, a na zachód od niego mieściły się warzywnik i dalej park. Ogród ozdobny zajmował teren o kształcie zbliżonym do kwadratu, przylegający od północy do drogi prowadzącej do Wohynia, a od zachodu do drogi polnej. Od strony dróg oraz od południa i wschodu teren ten otoczono szpalerami grabowymi. Szpalerami grabowymi oddzielono też dwie kwatery sadu przylegające do zachodniej granicy parku. Przecięte one były aleją lip różnych gatunków, prowadzącą do drewnianego dworu ustawionego skosem do osi alei, a frontem na północny-zachód. Główny dojazd do dworu od strony wsi prowadził z północy obok piwnicy-lodowni usytuowanej na północ od dworu.

Dwór postawili w latach 1936-1938 majstrowie Rojeccy z Radzynia Podlaskiego. Teren ogrodu ozdobnego wokół dworu skomponowano sadząc drzewa i krzewy różnych gatunków, przy czym starano się wprowadzić jak najwięcej gatunków i odmian roślin (zwłaszcza krzewów). Było to zapewne związane m.in. z ograniczonymi możliwościami różnicowania kompozycji ogrodu zajmującego niewielką powierzchnię, co starano się zrekompensować bogactwem form roślinnych. Mimo tych wysiłków nie osiągnięto dobrych efektów estetycznych, bo ostatecznie kompozycja okazała się nieudana i eklektyczna. Wyraźnie widać tu było brak fachowego kierownictwa i umiejętności komponowania roślin, co było zrozumiałe zważywszy, iż pracami ogrodniczymi kierował rządca majątku Mieczysław Lewandowski nieposiadający odpowiednich kwalifikacji w zakresie urządzania ogrodów ozdobnych.7 Obok wnętrz trawiastych otoczonych drzewami, krzewami i szpalerami grabowymi, ogród posiadał różankę usytuowaną przy południowej granicy założenia. Obok szpalerów grabowych posadzono też wzdłuż północnej i południowej granicy parku i przy wschodniej granicy warzywnika szpalery świerkowe. Całość ogrodzono drewnianym parkanem. Kompozycja ta zajmowała obszar o powierzchni około 5,5 ha.

W czasie II wojny światowej, w roku 1942, przebywający wówczas we dworze Ukraińcy spalili stodołę w części gospodarczej. Pozostałe części założenia, pomijając drobne szkody, nie ucierpiały.

Po 1944 r. majątek w Kopinie został rozparcelowany, a dwór, park i ogród warzywny oddano szkole podstawowej. Teren części gospodarczej przekazano najpierw Gminnemu Ośrodkowi Maszynowemu, a następnie Kółku Rolniczemu w Kopinie. W roku 1959 spłonął usytuowany w części gospodarczej dawny czworak, który później rozebrano, podobnie jak i inne budynki gospodarcze. Na ich miejscu wzniesiono garaże, szopy (na początku lat 80. XX w.) ustawiono konstrukcje pod folię. Teren wokół tych zabudowań nabrał charakteru nieużytku.

Sad przylegający do części gospodarczej od południa wycięto zaraz po wojnie, a jego miejsce zajęło pole uprawne. Teren parku szkoła częściowo ogrodziła siatką i był on w latach 80. XX w. wykorzystywany jako teren rekreacyjny. W południowo-zachodnim rogu parku umieszczono boisko, a w południowo-wschodnim rogu basen. W sąsiedztwie basenu ustawiono na wzgórku suchą ubikację (co dla basenu nie było sąsiedztwem właściwym). Na wschód od dworu, przy granicy warzywnika ustawiono drewnianą oborę i murowany śmietnik. Przy dworze położono chodniki z płyt betonowych oraz wydzielono dwa niewielkie trawniki, które otoczono żywopłotami, a na tych trawnikach posadzono drzewa ozdobne. Posadzono także niewielką ilość drzew i krzewów w innych częściach parku, jednak pielęgnacja terenu pozostawiała wiele do życzenia gdyż pojawiały się tam zarośla, a kwatery dawnych sadów przylegające do zachodniej granicy założenia zostały zaniedbane. Park ogrodzono metalową siatką.8

Do lat 80. XX w. z kompozycji istniejącej w Kopinie w wieku XIX zachowały się jedynie drogi prowadzące do tej kompozycji oraz dwie stare lipy z alei łączącej folwark ze wsią. Jeśli chodzi o kompozycję powstałą po roku 1936, to zniszczeniu uległy takie jej części jak główny sad i część gospodarcza, a przetrwały, choć z pewnymi zmianami, część ozdobna i ogród warzywny. W części ozdobnej zachowały się: dwór, aleja lipowa, szpalery grabów i świerków, piwnica, większość drzew ozdobnych, część starych drzew owocowych oraz część nasadzeń krzewów. Zachował się też ogólny podział terenu na wnętrza ozdobne i wnętrza sadów.9

W roku 1982 występowało na terenie założenia 56 gatunków i odmian drzew i krzewów. Ten bogaty zestaw gatunkowy stanowił największy walor obiektu. Z wyjątkiem dwóch pomnikowych, dziewiętnastowiecznych lip drobnolistnych o średnicach pni 110 i 120 cm, rosnących przy drodze do wsi na zachód od dawnej części gospodarczej, cała roślinność założenia pochodziła z nasadzeń dwudziestowiecznych, dokonywanych najwcześniej w latach 1936-1938. Na terenie założenia rosła też spora ilość drzew młodych różnych gatunków i odmian oraz występował dość bogaty zestaw gatunków krzewów. Zachowała się także niewielka ilość starych drzew owocowych. Kompozycję parku zniekształcały samosiewy drzew i krzewów rosnące pojedynczo lub tworzące zarośla.

Ze względu na niewielki obszar rola założenia w krajobrazie nie była zbyt wielka, chociaż wyróżniało się ono widokowo w krajobrazie wśród okolicznych pól i łąk jako zwarta grupa zieleni.10

Szkoła mieściła się we dworze do roku 1999, później obiekt przeszedł w ręce prywatne.

EBK

 

Kopina - dwór

Dwór w Kopinie - stan współczesny
Publ. www.polskiezabytki.pl

 

Źródła:

1 Wawrzyńczyk Alina, Rozwój wielkiej własności ziemskiej na Podlasiu w XV i XVI wieku, Wrocław 1951

2 Źródła dziejowe, t. IV, Małopolska, Warszawa 1886, s. 351 (rejestr z 1552 r.)

3 Źródła dziejowe, t. IV, Małopolska, Warszawa 1886, s. 431

4 Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV, warszawa 1883, s. 382; AP Lublin, Plany uwłaszczeniowe, nr 1354, Plan zamiany ziemi komorników z majątku Milanów na nowo proponowane miejsce, rkps 1871

5 AGAD, Zbiór Kartograficzny, Topograficzna Karta Królestwa Polskiego (1822-1843), Warszawa 1839, Skala 1: 126000 [tzw. Mapa Kwatermistrzostwa Wojska Polskiego], 1939 r., kol. VI, sekcja VIII

6 Informacje ustne Iwanowicza Jana, dawnego ogrodnika w majątku Kopina

7 Informacje ustne Nowickiego Jana, zam. w Kopinie

8 Informacje ustne Nowickiego Jana, zam. w Kopinie; Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Szydłowski Jan, Kucharczyk Krzysztof, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Kopinie, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Białej Podlaskiej

9 Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Szydłowski Jan, Kucharczyk Krzysztof, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Kopinie, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Białej Podlaskiej

10 Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Szydłowski Jan, Kucharczyk Krzysztof, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Kopinie, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Białej Podlaskiej

 

 

Słowa klucze: ewa bończak-kucharczyk, ogród dworski, KopinaKategoria:dworski