Pietkowo

Park pałacowy – rozległy park krajobrazowy powstały po 1815 r. z przekształcenia wcześniejszego klasycystycznego układu i zachowujący elementy wcześniejszej, regularnej kompozycji

Dawna nazwa: Pietkowo

Gmina: Poświętne

Położenie obiektu: na niewysokim wzgórzu z trzech stron otoczonym ciekami wodnymi (zakolem rzeki Lizy i wpadającym do niej bezimiennym strumieniem)

Plan założenia pałacowo-ogrodowego w Pietkowie - stan z 1988 r.
Plan wykonany dla potrzeb Katalogu parków i ogrodów zabytkowych województwa biaostockiego z 1988 r.

Pietkowo było początkowo siedzibą średniozamożnych dóbr szlacheckich położonych w okręgu administracyjnym zamku suraskiego, a nadanych w XV w. Pietkowskim. Z dworem Pietkowskich sąsiadowały lasy (aż do XIX w, pokrywające większość obszaru tych dóbr), a nieliczne wsie zorganizowana przez Pietkowskich liczyły razem tylko 40 włók chłopskich (660 ha). Z dworem sąsiadowały staw i młyn na Lizie (wzm. w 1580 r.). Wieś Pietkowo zlokalizowano po przeciwnej stronie rzeki (oddzielającej wieś od siedziby dworskiej) na przeciwległym wzgórzu.¹ W sąsiedztwie wsi, przy gościńcu suraskim Mikołaj i Baltazar (zm. przed 1564 r.) Pietkowscy zbudowali w 1522 r. Kościół, który obsługiwał tylko ludność dóbr pietkowskich, nie był zatem samodzielną parafią lecz kościołem dworskim. Droga łącząca ten kościół i gościniec z dworem stała się główną osią kompozycji założenia.²

Po 1522 r. właścicielem dóbr został Mikołaj Pietkowski, ożeniony z Anną z Grajewa, siostrą Marcina i Stanisława Grajewskich, dworzan Zygmunta Augusta.³ Anna wyszła po śmierci męża drugi raz za mąż w 1564 lub 1565 r. za Krzysztofa Olędzkiego, starostę suraskiego⁴, również dworzanina królewskiego, posesora bogatych starostw brańskiego i suraskiego (w latach 1558-1565). Małżeństwo to umożliwiło Olędzkiemu bliższy kontakt z dworem Zygmunta Augusta, na którym przebywali stale spełniając najbardziej poufne królewskie rozkazy bracia Anny – Marcin i Stanisław Grajewscy.⁵ Bracia zresztą utrzymywali z Anną stale bliskie kontakty pilnując jej spraw dotyczących m.in. dóbr pietkowskich.⁶ Anna z Grajewa wyszła po śmierci Olędzkiego po 1569 r. ponownie za mąż za Jakuba Łosia stolnika ciechanowskiego (wzm. w 1580 i 1581 r.).⁷

Za czasów Anny z Grajewa, szczególnie w latach 1565-1672 nastąpić musiała przebudowa założenia na wzór innych renesansowych rezydencji podlaskich średniozamożnej szlachty związanej z dworem królewskim (Białegostoku, Strabli, Buzun, Kożan). Niestety przebudowa założenia, jaka miała miejsce w XIX w. w takim stopniu odmieniła kompozycję siedziby pietkowskiej, że stało się niemożliwe poznanie jej kształtu przed tą przebudową na podstawie pozostałości terenowych.

Po śmierci trzeciego męża Anny z Grajewa Pietkowo przeszło na własność średniozamożnej rodziny szlacheckiej Brzozowskich. Należało m.in. do Krzysztofa Brzozowskiego (wzm. w 1635 r.), za którego czasów dobra miały tyko 28 poddanych, a poza Pietkowem i Turkiem do Brzozowskiego należały jeszcze Liza, Kamieńskie i Kiewłaki. W 1638 r. Krzysztof już nie żył, a Pietkowem zarządzała wdowa po nim z domu Kurzeniecka.⁸ W latach późniejszych jako właściciele Pietkowa wymieniani byli: wdowa po innym Brzozowskim – pani Korycka (wzm. w 1676 r.)⁹, Michał Brzozowski (wzm. w 1689 r.) i Mikołaj Brzozowski (wzm. w 1697 .), pisarz ziemski bielskiej¹⁰. Jeszcze w 1741 r. Pietkowo należało do Brzozowskich.¹¹

Za czasów Brzozowskich zachodziły zapewne w Pietkowie różne zmiany kompozycji siedziby dworskiej, jednak, podobnie jak wcześniejszego układu, nie da się poznać na podstawie śladów terenowych kształtu siedziby w II połowie XVII w. i w I połowie wieku XVIII, a w dostępnych przekazach źródłowych brak informacji odnoszących się do wyglądu założenia w tych czasach.

W II połowie XVIII w. dobra Pietkowskie przeszły w ręce zamożnej, znanej na Podlasiu rodziny Kuczyńskich (podobno jako posag Joanny Niemirzanki, córki Stanisława Niemiry, chorążego mielnickiego, zamężnej za Walentym Kuczyńskim). Między innymi przedstawiciel tego rodu Leon Kuczyński wzniósł w 1762 r. drewniany, barokowy kościół parafialny w Pietkowie.¹² Był on zwrócony elewacją główną w stronę dworu pietkowskiego i usytuowany na osi kompozycyjnej założenia dworsko-ogrodowego, zaś drogę od dworu Kuczyńskich do tego kościoła wysadzono drzewami.

Ambicje tego rodu (tak Leona Kuczyńskiego, jak i jego następcy Dominika Kuczyńskiego) zmierzały do podniesienia siedziby Pietkowskiej, czego wyrazem była nie tylko budowa kościoła, ale także próby przekształcenia Pietkowa w miasteczko i przebudowa samej siedziby dworskiej. Wzniesiono w niej wtedy murowany, klasycystyczny pałac, obok którego wybudowano oficynę dworską, a ich otoczeniu nadano barokowy charakter, przy czym kompozycja ówczesna obejmowała także tereny położone poza ogrodami. Wprowadzono wtedy nowe nasadzenia w ogrodach pałacowych, m.in. przy drogach dojazdowych i ogrodowych. W ramach przekształcania Pietkowa w miasteczko urządzono przy kościele trójkątny rynek mający być centrum przyszłego miasteczka, a będący później miejscem środowych targów, na które Dominik Kuczyński uzyskał od króla przywilej w roku 1788.¹³ Targi odbywały się tam jeszcze w 1796 r. (jednak później Prusacy nie dopuścili do rozwoju miasteczka, co było też związane z granicą państwową poprowadzoną na Lizie między potencjalnym miasteczkiem a założeniem pałacowym w Pietkowie).¹⁴

W odległości około 1 km od kościoła i tyleż od pałacu, na innym wzgórzu, przy skrzyżowaniu dróg z Wilkowa do Pietkowa oraz z Wólki Pietkowskiej do Poświętnego ustawiona została wysoka na około 4m, murowana kapliczka w formie latarni zmarłych. Do tego skrzyżowania doprowadzono też inne drogi – prowadzącą od pałacu do cegielni położonej w lesie Zwierzyniec oraz prowadzącą z folwarku Łukawica do folwarku Turek. Powstało w ten sposób, znane także z innych obiektów tego okresu, (zob. Jeżewo, Łukawica, Siemiatycze, Białystok, Boćki, Krynki), skrzyżowanie promieniście rozchodzących się ośmiu dróg, które zostały obsadzone drzewami – później w XIX w. miejsce to nazywano Gabrysinem. Wszystkie te prace znacznie podnosiły splendor siedziby Kuczyńskich w Pietkowie.¹⁵

W 1798 r. Pietkowo zakupił od Domika Kuczyńskiego Michał Hieronim Starzeński ze Strabli, ożeniony z Anną Barbarą z Kuczyńskich.¹⁶ Główną jego rezydencją była jednak Strabla, a nie Pietkowo. Ponadto w 1815 r. dobra pietkowskie przedzielone zostały poprowadzoną wzdłuż rzeki Lizy granicą między Królestwem Polskim a Imperium Rosyjskim (w Polsce leżała część tego majątku licząca 2395 ha, a w Rosji część licząca 726 ha).¹⁷ Samo założenie znalazło się w Rosji, podczas gdy „miasteczko”, kościół i wieś Pietkowo pozostały w Królestwie Polskim. Położenie przygraniczne komplikowało też komunikację w dobrach, toteż wytyczono nową drogę wiodącą z Wólki Pietkowskiej prawy brzegiem Lizy, aleja przy tej drodze stała się odtąd granicą kompozycji parku. Nabrała też znaczenia droga przecinająca dziedziniec gospodarczy, biegnąca prawym brzegiem Lizy wzdłuż ówczesnej granicy państwowej do Suraża. Dla gruntów położonych w Królestwie Polskim zaczęto wówczas tworzyć nowy folwark Gabrysin (zob. Pietkowo Gabrysin) ulokowany obok zbiegu promienistych dróg i stojącej tam kaplicy, w II połowie XIX w. przekomponowany i nazwany Gabrysinem na cześć córki Kazimierza Starzeńskiego Anny Gabrieli, żony Józefa hr Komara. Folwark ten związany widokowo z pałacem wchodził odtąd, jako kompozycja satelitarna, w skład klasycystycznego układu przestrzennego Pietkowa. Przeniesienie z siedziby dworskiej w Pietkowie części funkcji gospodarczych do folwarku w Gabrysinie ułatwiło późniejsze utworzenie w siedzibie pietkowskiej parku krajobrazowego, co miało miejsce po śmierci Michała Starzeńskiego i podziale dóbr pomiędzy jego synów w roku 1823.¹⁸ Podział ten zapoczątkował podział rodu Starzeńskich na dwie gałęzie – Pietkowską i Strabelską. Pietkowo otrzymał wtedy Józef Starzeński, a Strablę Maciej Ignacy Starzeński.

Józef Starzeński, żonaty najpierw z Teofilą Morawską a powtórnie z Karoliną Benkinówną, z pierwszego małżeństwa Szczepanowską, zmarł jako więzień stanu w 1830 r. pozostawiając kilkoro dzieci – Michała (dziedzica Nowodworów koło Ciechanowca), Henryka (dziedzic Klukowa), Kazimierza (dziedzica Pietkowa i Łukawicy) i Zofię, zamężną za Adamem Ronikerem.

Część założenia pałacowo-ogrodowego w Pietkowie leżąca w granicach Królestwa Polaskiego oraz wieś i folwark Turek
na mapie Kwatermostrzostwa z 1843 r.
Neg. OW PSOZ Białystok, nr 2591

Za rządów Starzeńskich w I połowie XIX w. Pietkowo przeszło wiele przeobrażeń. Nowa kompozycja objęła o wiele rozleglejszy teren niż stara i niejako wchłonęła stare, regularne wnętrza ogrodowe, których część przekomponowano, a część pozostawiono bez większych zmian, otaczając je jedynie nowymi nasadzeniami. Pozostawiono dwie proste drogi dojazdowe – biegnącą od kościoła i biegnącą od młyna (która teraz przecinała teren parku).

Centralnym punktem kompozycji był tam murowany, piętrowy pałac zwrócony elewacją główną na północny-wschód, przy którym zbiegały się drogi ze wsi Pietkowo, ze Strabli, z Gabrysina, z osady młyńskiej oraz od strony lasu i stawów. Funkcję dwóch głównych dróg dojazdowych pełniły: droga od kościoła i targowiska (obsadzona drzewami w II połowie XIX w.) oraz droga ze Strabli, będąca głównym dojazdem w I połowie XIX w. (obsadzona w obrębie założenia kasztanowcami, a poza jego granicami topolami czarnymi). Po północno-wschodniej stronie pałacu urządzono przed jego frontem podjazd otoczony nasadzeniami drzew i krzewów, za którym dalej na północny-wschód mieścił się otoczony budynkami gospodarczymi dziedziniec gospodarczy oddzielony od parku szpalerem klonów. Po przeciwnej stronie pałacu umieszczono duże trawiaste wnętrze otoczone różnogatunkową roślinnością. Rosły tam m.in. egzotyczne gatunki drzew i krzewów oraz gatunki rodzime (modrzewie, lipy, klony, jesiony i graby), a we wnętrzu posadzono grupy kwiatów. Poprzez to wnętrze biegł widok z pałacu na duży staw na Lizie i usypaną na tym stawie kwadratową wyspę. Wzdłuż północnej granicy stawu biegła po grobli stara droga (z Topczewa i Wólki Pietkowskiej). W sąsiedztwie pałacu i głównego wnętrz parkowego oraz na północ od drogi z Gabrysina i osady młyńskiej rozciągały się kolejne wnętrza krajobrazowego parku, z krętymi drogami spacerowymi oraz nasadzeniami lip, klonów, świerków, kasztanowców, jesionów, grabów, brzóz, sosen, topól i innych drzew, a także z nasadzeniami krzewów ozdobnych. Nasadzenia te skomponowano w klombach i większych grupach otaczających kilka mniejszych wnętrz i jedno duże przekomponowane wnętrze starego ogrodu. Na skraju parku, nad Młynówką (odnogą Lizy), urządzono łazienkę, ogród kwiatowy i alpinarium. Na kępę położoną w widłach młynówki i Lizy wiódł stąd drewniany mostek. N kępie posadzono różne kwiaty. Nieopodal Młynówki i łazienki wzniesiono murowane budynki dwóch oranżerii i dom ogrodnika, zaś pomiędzy nimi, pod zadaszeniem urządzono ananasarnię. Od głównej alei dojazdowej do domu ogrodnika wiodła aleja grabowa oddzielająca sad od ogrodu warzywnego. Poza tym, na wzgórku położonym między oranżeriami a łazienką stała w parku altana otoczona lipami i klonami. W skład kompozycji krajobrazowej wciągnięto także młyn wodny i dom młynarza. Dawna część gospodarcza znajdująca się w sąsiedztwie podjazdu przed pałacem została zredukowana – zostawiono tam tylko stajnie i wozownię.

Po 1864 r. powiększono założenie o dwie osady fornali, jedną w sąsiedztwie dawnej części gospodarczej, a drugą za osadą młyńską, gdzie wybudowano też kompleks zabudowań gorzelni (w tym murowany budynek gorzelniany i 3 drewniane magazyny) oraz dom gorzelnianego ulokowane po obu stronach drogi biegnącej wzdłuż północno-zachodniej granicy stawu. Lokalizacja samej gorzelni przerwała bieg alei wiodącej od Gabrysina do stawu młyńskiego (jednej z alei promienistego układu), a budynek gorzelni zamknął widok na kapliczkę w Gabrysinie z mostku przy młynie (który funkcjonował w Pietkowie do II wojny światowej). W szczytowym okresie rozwoju założenie zajmowało powierzchnię około 37, 5 ha.¹⁹

Poza Gabrysinem w II połowie XIX w. założono w dobrach pietkowskich jeszcze 2 satelitarne folwarki – Marynki i Józefin (zob. Marynki). Oprócz tego wykopano w tym czasie wielki kompleks stawów o powierzchni 173 ha. Każdy staw otrzymał nazwę od imienia któregoś z członków rodziny Starzeńskich. Kompleks składał się ze stawów o imionach: Jerzy (6 ha), Michał (10 ha), Elżbieta (36 ha), Wiktorzyn (2 ha), Henryk (3 ha), Dominik (4 ha), Witold (16 ha), Józef (18 ha), Gabriela I (1 ha), Gabriela II (3 ha), Zofia (16 ha), Kazimiera (18 ha), Maria I (6 ha), Maria II (4 ha). Pozostałe stawy były narybkowe (miały powierzchnię 5 ha) i służące jako tarliska (3 ha).²⁰

Rysunek [w:] Budownictwa drewniane, t. II, s. 192

W II połowie XIX w. Pietkowo pozostaje własnością Starzeńskich – najpierw Kazimierza Starzeńskiego (ur. w 1816 r., zm. w 1899 r.), ożenionego w 1842 r. z Zofią hr Ożarowską.²¹ Jeszcze za jego życia majętność została podzielona pomiędzy jego dwie córki – Marię, niezamężną, która otrzymała część z Marynkami i Annę Gabrielę, żonę Józefa hr Komara, która otrzymała m.in. Pietkowo. Po jej śmierci Pietkowo przechodzi na Elżbietę z Komarów Krasicką (ur. w 1874 r., zm. w Warszawie 1943 r.), która zarządzała Pietkowem wspólnie z synem Witoldem (ur. w 1902 r. w Pietkowie, zm. w 1982 r. w Argentynie), który w okresie międzywojennym był oficerem 7 Pułku Ułanów Lubelskich im. Gen. K. Sosnkowskiego, a w 1939 r. uczestnikiem kampanii wrześniowej, następnie jeńcem obozu w Murnau (w latach 1939-1945), oficerem łącznościowym Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przy Dowództwie Francuskich Sił Okupacyjnych w Austrii ( w latach 1945-1946).²²

Aż do 1939 r. założenie było starannie pielęgnowane i stale przyozdabiane coraz to nowymi nasadzeniami utrzymującymi krajobrazowy charakter kompozycji (posadzono tu m.in. kilka rzadkich gatunków i odmian drzew oraz krzewów). Po spaleniu w latach 30. XX w. barokowego drewnianego kościoła wzniesiono nowy. Murowany, modernistyczny ale nawiązujący do form barokowych, ulokowany obok starego cmentarza kościelnego, zwrócony wieżą do rynku i założenia. Utrzymano w ten sposób więź kompozycyjno-widokową między kościołem a pałacem. W okresie międzywojennym rozbudowano również gorzelnię.

Lata II wojny światowej zapoczątkowały dewastację założenia, która kontynuowana była przez 40 lat powojennych. Majątek został upaństwowiony, a następnie podzielony między kilku właścicieli. W 1984 r. właścicielami różnych części założenia byli: Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Pietkowie, Gorzelnia, Państwowy Fundusz Ziemi i rolnicy indywidualni. Po parcelacji część parku zajęły zagrody chłopskie, ale pozostałe części parku jeszcze w latach 80. nie miały użytkownika.²³

W latach 50. XX w. rozebrano pałac, oficynę, 4 czworaki, łazienkę i młyn, zrujnowano oranżerie i dom ogrodnika, zlikwidowano ananasarnię i rozebrano murowane ogrodzenia, za to ponownie rozbudowano gorzelnię. Teren parku został zaniedbany, ubyło w nim wiele drzew a jego partie nadrzeczne systematycznie zarastały olsami. Mimo to, w końcu lat 80. XX w. nadal był jednym z cenniejszych zabytków ogrodowych ówczesnego województwa białostockiego, stanowiąc przykład wysokiej klasy umiejętności kształtowania krajobrazu. Wciąż stały tu stare budynki: zrujnowane dwie oranżerie i zrujnowany dom ogrodnika, stajnia (później obora), gorzelnia, dom gorzelnianego, magazyn przy gorzelni i 3 czworaki.

Aleja lipowa prowadząca z parku pałacowego w Pietkowie do kościoła - stan z 1988 r.
Fot. Piotrz Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 1002

Pomnikowe modrzewie oraz inne stare drzewa otaczające główne wnętrze parku pałacowego w Pietkowie - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ nr D 2004

Stara aleja topolowa przy drodze z parku pałacowego w Pietkowie do Strabli - stan 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 2006

Wnętrze parku w Pietkowie sąsiadujące z sadem i aleją przy drodze biegnącej przez rzekę Lizę - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 2007

Wnętrze parku w Pietkowie (sąiadujące z sadem) - stan z 1988 r.
Fot. Piotrz Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 2008

Na terenie parku zachowały się do tego czasu: układ wnętrz, część dróg, staw z wyspą, kompozycje alei i różnogatunkowych grup drzew oraz krzewów. Rosło też tu wiele drzew starych i kilka gatunków rzadkich. Przetrwała też część kompozycji widokowych, atrakcyjnych zwłaszcza w obrębie głównego wnętrza parkowego przy pałacu, sąsiadującego z dużym stawem. Roślinność parku składała się z 51 gatunków i odmian drzew i krzewów, w tym kilku rzadkich, jak lipa amerykańska, buk zwyczajny odmiany czerwonolistnej, iglicznia trójcierniowa, czy skrzydłoorzech kanadyjski. Większość drzew starych pochodziła z końca XIX w. i z I połowy wieku XX. Wśród tego starodrzewu wyróżniały się okazy posadzone w I połowie XIX w., a nawet w wieku XVIII. Do takich najstarszych drzew należały 3 okazałe modrzewie, 3 klony pospolite, 3 lipy drobnolistne, dąb szypułkowy, topole czarne i topola biała – wszystkie rosnące w centralnej części parku lub w alejach dojazdowych. Dość liczną grupę stanowiły też sadzone około połowy XIX w. kasztanowce, klony, jesiony, topole i lipy.²⁴

Park pałacowy w Pietkowie - ruina oranżerii - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr 2009

Roślinnośc otaczająca ruiny oranżerii i fragment domu ogrodnika w parku pałacowym w Pietkowie - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 2010

Widok przez staw na główne wnętrze parku pałacowego w Pietkowie i sąsiadujący z nim las - stan z 1988 r.
Fot. Piotr Mastalerz, Neg. OW PSOZ Białystok, nr D 2012

Rozległy system osi widokowych oraz dróg dojazdowych i posadzonych przy nich alei nadal w tym czasie wiązał wzgórze pałacowe i park z krajobrazem, w którym, mimo zasłonięcia części widoków przez nadrzeczne olsy, obiekt był nadal dobrze widoczny. Odgrywał więc z krajobrazie niepoślednią rolę podnosząc walory widokowe okolicy, a także w wydatnym stopniu kształtując warunki przyrodnicze miejscowości.

Ewa Bończak-Kucharczyk

Józef Maroszek

Źródła:

¹ Jabłonowski Aleksander, Podlasie [w:] Źródła dziejowe, t. XVII, cz. I, Warszawa 1908-1910, s. 112 i 153

² Jemielity W., Schematyzm jubileuszowy diecezji łomżyńskiej 1825-1975, Łomża 1975, s. 165

³ AGAD, Księga ziemska bielska, t. II, k. 294

⁴ Akta Unii Polski z Litwą 1385-1791, wyd. Kutrzeba S., Semkowicz W., Kraków 1932, s. 259

⁵ Listy oryginalne Zygmunta Augusta do Mikołaja Radziwiłła, Wilno 1842, s. 18, 66-67, 73-74, 76-77. 112, 209-211 i inne

⁶ AGAD, Księga ziemska bielska, nr 3, k. 294

⁷ Jabłonowski Aleksander, Podlasie [w:] Źródła dziejowe, t. XVII, cz. I, Warszawa 1908, s. 112; Piekosiński Franciszek, Rekognicjarz poborowy woj. Podlaskiego z r. 1581, Wykaz dziedziców dóbr ich urzędników, sług i sprawców pow. bielskiego [w:] Wypisy heraldyczne z ksiąg poborowych, opr. Piekosiński Franciszek, Lwów 1911, s. 10

⁸ AP Białystok, Księga grodzka brańska 1640-1641, k. 7v i 30

⁹ Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich, nr 1099, s. 789

¹⁰ AGAD, Kapicjana, nr 24

¹¹ Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, nr 6404. IV, k. 190v; AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego, dz. I, nr 47, k. 31 i 229

¹² Jemielity W., Schematyzm jubileuszowy diecezji łomżyńskiej 1825-1975, Łomża 1975, s. 165-166

¹³ AGAD, Metryka Koronna - Księgi kanclerskie 89, cz. II, s. 72-74; AGAD, Metryka Koronna - Sigillata 37, f. 39, AP Białystok, nr 3137, k. 13-14v

¹⁴ AP Białystok, Kamera Wojenna i Domen, nr 3137, k. 13-14v

¹⁵ Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Szydłowski Jan, Rogalewska Ewa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Pietkowie, Białystok, 1984, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

¹⁶ Ośrodek Dokumentacji Zabytków Warszawa, Teki Glinki, 411, s. 1

¹⁷ Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, nr 5991, t. IV, z. 5, k. 13v; Dikov Aleksy, Spisok zemlevladenii v Grodnenskoj gubernii, Grodno 1890, s. 102

¹⁸ Archiwum Parafii Rzymsko-katolickiej w Juchnowcu Kościelnym, Wizyta generalna Kościoła juchnowieckiego 1828. K. 13v; Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, nr 6404. IV, k. 190v; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Korneluk Anna, Rogalewska Ewa, Dokumentacja ewidencyjna założenia folwarczno-ogrodowego w Gabrysinie, Białystok 1984, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

¹⁹ Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Szydłowski Jan, Rogalewska Ewa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Pietkowie, Białystok, 1984, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 111, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

²⁰ Niesiecki Kasper, Herbarz polski, t. V, Lipska 1879-1908, s. 437-438 i 510; Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. II Warszawa 1880-1900, s. 447

²¹ Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, nr 6754. II; Inskrypcja na tablicach epitafijnych rodziny Starzeńskich na cmentarzu grzebalnym w Pietkowie

²² Monitor Polski, nr 88 z 17.04.1937 r.; Inskrypcje na tablicach epitafijnych rodzin Starzeńskich i Krasickich we wnętrzu kościoła parafialnego w Pietkowie

²³ AP Białystok, Wojewódzki Urząd Ziemski w Białymstoku II, nr 144-150; Informacje ustne mieszkańców Pietkowa; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Szydłowski Jan, Rogalewska Ewa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Pietkowie, Białystok, 1984, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 111, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

²⁴ Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Szydłowski Jan, Rogalewska Ewa, Dokumentacja ewidencyjna założenia pałacowo-ogrodowego w Pietkowie, Białystok, 1984, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 111, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku

Inne źródła:

Żychliński Teodor, Złota księga szlachty polskiej, Poznań, t. VII, s. 211-253, t. VIII, s. 230

Słowa klucze: ewa bończak-kucharczyk, park pałacowy, Pietkowo, krzysztof kucharczykKategoria:pałacowy