Łykoszyn

Park dworski - krajobrazowy, powstały po 1860 r. w wyniku przebudowy i rozbudowy wcześniejszej, klasycystycznej kompozycji ukształtowanej po 1760 r. z dwóch barokowych siedzib dworskich istniejących w otoczeniu wcześniejszej, szesnastowiecznej, obronnej siedziby dworskiej

Dawna nazwa: Łykoszyn

Gmina: Telatyn

Położenie obiektu: na północ (a dziś także na zachód) od zabudowań wsi Łykoszyn, na stokach niewielkich wzgórz leżących po dwóch stronach strumienia, w oparciu o który wykopano stawy oddzielające park od ogrodu użytkowego, na wschód od innego strumienia (dopływu poprzedniego) i na zachód od trzeciego, niewielkiego strumyka

Łykoszyn na mapie w skali 1:25 000 - lata 80. XX w.

Łykoszyn to wieś stanowiąca niegdyś własność Wydźgów i Świeżawskich¹ Prawdopodobnie już w XVI wieku założono w Łykoszynie folwark obok siedziby właścicieli noszącej pewne cechy obronności. Zapewne już wówczas istniała baszta obronna, wspomniana w zapisie testamentowym z roku 1645.² Częste w wiekach XVI i XVII zagony tatarskie, sięgające głęboko w ziemie Rzeczypospolitej czyniły bowiem koniecznym utrzymywanie tego typu fortalicji umożliwiających przetrwanie napaści i doczekanie pomocy.

Baszta owa była niewątpliwie jednym z najtrwalszych elementów ówczesnego założenia. Inne, jak dwór, ogrody, zabudowania gospodarcze, ulegały wielu zmianom wynikającym ze zmieniających się potrzeb, pożarów i wojen, czy też szybciej niszczały ze starości. Innym stałym elementem o bardzo dawnej metryce był obszerny staw, istniejący do dzisiaj. Nie znamy wprawdzie żadnych przekazów mówiących o rozplanowaniu pierwotnej siedziby dworskiej w Łaszczówce, jednak nadrzędność funkcji obronnej każe przypuszczać, że było ono stosunkowo niewielkie. Ogrody zaś, jakie się tu znajdowały były zapewne zamknięte i nie były związane kompozycyjnie z zabudowaniami.

Stabilizacja sytuacji w końcu XVI w. i na początku wieku XVII pozwoliła na powiększenie kompozycji. Inwentarz sporządzony w roku 1645 przez Andrzeja Wydźgę, ówczesnego właściciela Łykoszyna, na potrzeby podziału dóbr pomiędzy jego synów, opisuje założenie następująco.

„Naprzód iż na jednej stronie jest dwór wielki gotowy ze wszystkimi do niego przyległościami, z dawna zbudowany, sadami, ogrodami, gumnem, szpiklerzami, stodołami, oborami i browarem i cokolwiek przy tym dworze i basztą przy tymże dworze stojącą, z gumienkami jako są za drogą okopane, także i z stawkiem i młynem pod samym dworem".³

Jak można wnioskować z tego opisu siedziba dworska w Łykoszynie była w połowie XVII w. dość rozległa. Stały w niej liczne zabudowania mieszkalne i gospodarcze, choć nadal posiadała pewne cechy obronne, o czym świadczyły baszta przy dworze, jak i fakt, że „gumienka za drogą" były okopane. Zwraca też uwagę nazwanie tamtejszego dworu wielkim, co w połączeniu z faktem, iż był od „z dawna zbudowany" wskazuje na to, że opisywana siedziba dworska musiała być porządnie rozplanowana już w czasach wcześniejszych, a jej układ przestrzenny był raczej szesnastowieczny niż siedemnastowieczny. W inwentarzu wyraźnie też rozróżniono sady od ogrodów, choć w wielu inwentarzach z tamtego okresu terminy te stosowane były zamiennie. Może to świadczyć o tym, że ów sad był prawdopodobnie ogrodem kwaterowym, którego wnętrza wypełniały drzewa owocowe, ale którego kompozycja pochodziła z epoki renesansu i zawierała też elementy ozdobne, takie jak aleje i szpalery drzew oraz krzewów ozdobnych oddzielające poszczególne kwatery, a być może także inne spotykane w ogrodach włoskich ozdobne elementy (zresztą cechy ozdobne mogły być wyraźniejsze w wieku XVI, a w wieku XVII ulec zanikowi). Zwraca jednak uwagę, że wymienione w inwentarzu sady zlokalizowane były przy dworze i stanowiły z nim kompozycyjną całość. W odróżnieniu od sadów, ogrody opisane w inwentarzu były zapewne ogrodami warzywnymi (a nawet, jak to często robiono w tych czasach, mogły być zasiewane zbożem albo zasadzone chmielem). Nie ma jednak pewności, że nie były to (choć w części) ogrody ozdobne bądź kwiatowe albo ziołowe. Całą opisaną w inwentarzu siedzibę należy chyba lokalizować na terenie północnej części dzisiejszego założenia.

Niezwykle interesująca byłą koncepcja stworzenia lustrzanych założeń, jaką w testamencie przekazał swoim synom Andrzej Wydźga. Według jego dyspozycji: „Drugiemu zaś dworowi siedlisko przy sadzie upatrzyłem, przy sadzie nowo okopanym które siedlisko ma mieć tak wiele gruntu jako przy starym dworze. Na ogrodzie, gruncie, budynki i zagumienki żeby we wszystkim korespondowało pierwszemu dworowi".⁴

Zgodnie zatem z życzeniem Andrzeja Wydźgi w Łykoszynie miały być urządzone jedna obok drugiej dwie symetryczne rezydencje. Takie rozwiązanie zgodne było z estetyką baroku, który lubował się w symetrii, której nakazom podporządkowane były wszelkie dzieła architektoniczne tej epoki. Jednak w Łykoszynie, przez podwojenie renesansowych rozwiązań przestrzennych miał powstać barokowy, symetryczny układ z osią symetrii biegnącą po granicy obu założeń. W tym przypadku oba założenia, położone po przeciwnych stronach doliny strumienia (i na skłonach przeciwległych niewielkich wzgórz) rozdzielały strumień i staw. Obie siedziby powiązane były widokowo.

Dzieje założenia (czy też założeń) w II połowie XVII wieku oraz w I połowie wieku XVIII nie są znane. Można jednak przypuszczać, że w tym czasie podnosiło się ono ze zniszczeń z okresu wojen kozackich i szwedzkich.

Około roku 1760 dobra Łykoszyn stanowiły własność Kaspra Świeżawskiego, a następnie przeszły w ręce Antoniego i Teresy z Konarzewskich Wydźgów.⁵ Zapewne wówczas założenie otrzymało formę barokową o cechach klasycystycznych. Podczas przebudowy dawne północne siedlisko dworskie przebudowano na park o pewnych cechach klasycystycznych, a dawne siedlisko południowe zajęły regularne sady i ogrody użytkowe otoczone siecią alei. Między tymi częściami wykopano w dolinie strumienia system stawów, uzupełniających dawny staw młyński, przekształcony teraz na parkowy, a do parku doprowadzono od północy aleję dojazdową, obok której usytuowano prostokątne wnętrze jeszcze jednego ogrodu użytkowego.

Punktem centralnym założenia był dwór, do którego wiodła aleja dojazdowa. W pobliżu dworu znajdowały się partery ogrodowe i boskiety, a w kompozycję ogrodową wciągnięty był także obszerny staw ponad którym można było od strony wsi oglądać całe założenie. Z ogrodem ozdobnym powiązane były ogrody użytkowe, w tym także rzadko wówczas spotykany sad morwowy opisany przez Kuropatnickiego w roku 1786: „Wieś, w której ogrodzie dosyć drzew morwowych i robaków jedwabników wiele było i bardzo się udawały".⁶ Ogrody użytkowe leżały na południe od ogrodu ozdobnego, po przeciwnej stronie doliny, na miejscu drugiego siedliska dworskiego i były rozlokowane na wzgórzu w części uformowanym tarasowo. Otoczone były i poprzecinane systemem dróg i alei dzielących ich teren na kilka prostokątnych części (co świadczy o pierwotnie kwaterowej kompozycji tego terenu).

W roku 1773 majątek po Antonim i Teresie Wydźgach przejął ich syn Bartłomiej.⁷ Bartłomiej Wydźga władał Łykoszynem do roku 1829 i nic nie wskazuje na to, by za jego czasów wprowadzano tu jakieś istotniejsze zmiany poza uzupełnianiem nasadzeń ogrodowych. Po jego śmierci dobra uległy rozczłonkowaniu i różnej wielkości udziałami władali Józef Wydźga, Kassylda z Wydźgów Świeżawska, Onufra Wydźga i Antoni Wydźga. Rozdrobnienie własności trwało do roku 1860, kiedy to Eustachy Świeżawski skupił wszystkie działy i stał się właścicielem całości dóbr.⁸

Z osobą Eustachego Świeżawskiego należy wiązać budowę murowanego pałacu oraz oranżerii, oficyny i wielu zabudowań gospodarczych, a także przebudowę założenia w duchu krajobrazowym. Założenie otrzymało wówczas „owalny obrys" oraz „wewnętrzne aleje".⁹ Przebudowa dotyczyła głównie ogrodu ozdobnego, w którym zachowały się po niej jedynie fragmenty wcześniejszego, barokowego rozplanowania. Powstał rozległy krajobrazowy park powiązany z otaczającym krajobrazem długą aleją dojazdową. Ważnym elementem kompozycji był usytuowany w jej centrum zespół stawów dworskich, za którymi znajdowały się nowe zabudowania gospodarcze i część sadów dworskich, których regularna, barokowa kompozycja nie została zmieniona. Inne sady znajdowały się pomiędzy aleją dojazdową a strumieniem zasilającym stawy, na którym wykopano wydłużony staw przy wschodniej granicy założenia. Sady te stanowiły domenę specjalnie zatrudnionego ogrodnika, który prowadził tu szkółkę rzadszych gatunków drzew i krzewów. Znajdowała się tu też cieplarnia i stał dom ogrodnika.¹⁰

Aleja dojazdowa wiodła przed dwór od północy i wychodziła na obszerny podjazd wysadzany różami. Inna droga prowadziła sprzed dworu w kierunku wsi. Drogi spacerowe prowadziły przez duże wnętrze parkowe w kierunku grobli między stawami i dalej przez sady do rządcówki usytuowanej po drugiej stronie stawu. Całość założenia ogrodzona była ceglanym parkanem. Za parkanem, na wschód od parku, położony był ogród warzywny sąsiadujący z czworakami stojącymi przy drodze do Poturzyn.

W 1884 r. ogólny obszar majątku wynosił około 780 morgów (około 390 ha). Dobra jakość gruntu (ziemie buraczane) oraz wysoka kultura rolna zapewniały mu dochodowość. W dobrach Łykoszyńskich już w końcu XIX w. uprawiano na skalę przemysłową buraki cukrowe.¹¹

W roku 1895 dobra Łykoszyn przejął po ojcu Czesław Świeżawski, który kontynuował sposoby gospodarowania poprzedników.¹²

W rozplanowaniu założenia ani w jego zabudowie nie zaszły żadne istotniejsze zmiany aż do I wojny światowej. Również w czasie jej trwania położony z dala od głównych szlaków handlowych Łykoszyn nie poniósł większych szkód. Cała kompozycja zajmowała wówczas teren o powierzchni około 23 ha.

W 1920 r. majątek przejął syn Czesława i Zofii z Rakowskich Świeżawskich Stanisław Eustachy Świeżawski, prowadzący w okresie II Rzeczypospolitej szeroką działalność polityczną. Po odbyciu ochotniczej służby wojskowej w Wojsku Polskim otrzymał on podczas kampanii 1920 r. wysokie stanowisko szefa kancelarii cywilnej Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. W latach 1933-1934 był posłem na sejm, w latach 1933-1935 był radcą Izby Rolniczej w Lublinie i wiceprezesem Związku Izb i Organizacji Rolniczych. Od roku 1935 był senatorem Rzeczypospolitej. Stale mieszkał w Warszawie w Pałacu pod Blachą.¹³

Wobec stałej nieobecności Świeżawskiego sprawy związane z Łykoszynem prowadził upełnomocniony przez niego Stanisław Wyszomirski.¹⁴ Natomiast administrował dobrami rządca stale mieszkający w Łykoszynie, niejaki Wieczorek.¹⁵

W pierwszej połowie lat 20. XX w. ogólny obszar majątku wynosił 751 morgów i 121 prętów.¹⁶ Zmniejszenie obszaru majątku w stosunku do stanu z 1884 r. o około 30 morgów było zapewne wynikiem przekazania części gruntów włościanom wsi Łykoszyn za serwituty, bądź skutkiem jakiejś drobnej parcelacji. W roku 1926 upełnomocniony przez Świeżawskiego Wyszomirski przystąpił do parcelacji około 176 morgów gruntu. W tym czasie struktura gruntów majątku przedstawiała się następująco:

- zabudowania - 149 prętów,

- ogrody warzywne - 5 morgów 45 prętów,

- ogrody owocowe - 5 morgów 45 prętów,

- grunty orne - 500 morgów 45 prętów,

- łąki - 16 morgów 27 prętów,

- pastewniki - 44 morgi 99 prętów,

- lasy - 160 morgów 23 pręty,

- wody - 144 pręty,

- granice - 16 morgów 263 pręty.

W latach 30. XX w. znacznie powiększono obszar sadów, a także rozbudowano stawy. W tym czasie Stanisław Świeżawski pojawiał się w majątku bardzo rzadko i na krótko. Osiadł tu dopiero w czasie II wojny światowej i żywo włączył się w działalność konspiracyjną Armii Krajowej na tym terenie.¹⁷

W czasie działań wojennych 1939 r. założenie w Łykoszynie nie doznało większego uszczerbku. W roku 1941 podczas przygotowań do ataku na ZSRR Niemcy ulokowali w majątku pułk lotniczy, którego personel zajmował zabudowania dworskie. Samoloty natomiast ukryto w długiej alei dojazdowej.¹⁸

Dwór i teren założenia zostały później częściowo zdewastowane przez przeciągające tędy w kwietniu 1944 r. ukraińskie bandy nacjonalistyczne.¹⁹

W 1944 r. dokonano parcelacji majątku zostawiając tylko resztówkę o powierzchni 49 ha, która początkowo znajdowała się w gestii leśnictwa w Dobużku. W zabudowaniach dworskich i w samym pałacu osiedlili się wtedy bezdomni mieszkańcy spalonych wsi Nowosiółki i Suszów. Około 1950 r. teren resztówki przejęła Spółdzielnia Produkcyjna w Dutrowie, która rozpoczęła tu działalność od rozbiórki większości zabudowań gospodarczych.²⁰ Po likwidacji spółdzielni w 1957 r. teren założenia przejął Państwowy Fundusz Ziemi. Do tego czasu znacznie przetrzebiono drzewostan parku, a z ważnych budowli pozostały jedynie zniszczony i pozbawiony dachu pałac i zrujnowana cieplarnia.²¹

W latach 70. XX w. teren założenia przejęła Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Żurlicach. Z inicjatywy jej prezesa Brzozowskiego rozebrano po 1976 r. ruiny pałacu, a wcześniej oficyny i czworaki. Materiał z rozbiórek użyty został do podsypania dróg pomiędzy zabudowaniami Spółdzielni.²² Na początku lat 80. XX w. Spółdzielnia ta wycięła większość drzew we wnętrzach parkowych oraz zupełnie wytrzebiła duże sady na południowym brzegu strumienia, z których każdy zajmował około 10-15 ha.²³ W wyniku działalności Spółdzielni i jej poprzedników z obiektów architektonicznych związanych z dawną kompozycją przetrwała tylko dawna kuźnia z mieszkaniem kowala, położona na południe od założenia (jednak całkowicie przebudowana i zeszpecona). Trwająca od 1941 r. dewastacja obiektu spowodowała też prawie całkowite zniszczenie kompozycji ogrodów użytkowych położonych w południowej i wschodniej części założenia, częściowe zniszczenie stawów i zniekształcenie kompozycji parku.²⁴

W związku z tym, że kompozycja Łykoszyna w II połowie XVII w., z czasów gdy funkcjonowały tu dwa dwory, jest mało znana, podobnie jak wcześniejsza kompozycja szesnastowieczna, trudno powiedzieć jakie do lat 80. XX w. przetrwały z tych kompozycji elementy. Niewątpliwie pozostałością z dwóch siedzib siedemnastowiecznych jest wyraźny dwudział założenia, przedzielonego doliną strumienia i stawami. Poza tym, przynajmniej jeden ze stawów to pozostałość po dawnym stawie młyńskim i przynajmniej część dróg dojazdowych pochodzi zapewne z XVII wieku. Zaś sama lokalizacja obiektu na wyniesieniu otoczonym z trzech stron strumieniami pochodzi z okresów jeszcze wcześniejszych i związana jest z obronnym charakterem Łykoszyna w XVI wieku i w I połowie wieku XVII. Pozostałości regularnej, klasycystycznej kompozycji widoczne były jeszcze w układzie parku w postaci resztek szpalerów i śladów niektórych dróg ogrodowych. Z tego okresu zachowała się również aleja dojazdowa wyznaczająca główną oś kompozycji, ale większość zachowanych starych drzew tej alei pochodziła już z późniejszych dosadzeń. Poza tym przetrwały układ skarp i stawów, resztki dróg i nasadzeń na południe od stawów, wnętrze ogrodu użytkowego w sąsiedztwie parku i alei dojazdowej oraz wiele starych drzew w parku. Z krajobrazowej fazy rozwoju założenia do lat 80. XX w. przetrwały park (chociaż w stanie znacznie zmienionym) i wnętrze dawnego sadu, położone na północny-wschód od parku, przy czym w parku przetrwała znaczna liczba nasadzeń wprowadzonych w okresie krajobrazowej przebudowy, a towarzyszących drzewom starszym, jednak na skutek wycięcia części nasadzeń i dewastacji terenu wnętrza parkowe uległy zniekształceniu. Istniały także fundamenty po pałacu i oficynie. Poza parkiem zachowała się z tego okresu część drzew w alei dojazdowej i wokół sadów oraz część krzewów ozdobnych wokół wnętrza po dawnym sadzie. Niewielki fragment sadu nadal zajmował północno-wschodnią część założenia.²⁵

W 1986 r. na terenie obiektu występowały 42 gatunki drzew i krzewów, Większość drzew skupiała się w parku, wokół stawów i na terenie dawnego sadu, leżącym na północny-wschód od parku. Poza tymi terenami rosło tylko kilka starych drzew. W parku rosło wiele starych drzew, w tym sporo okazów o charakterze pomnikowym, sadzonych w wieku XVIII i w I połowie wieku XIX. Należały do nich jesiony, dęby, lipy, buki, wiązy, klony pospolite, klony jawory, kasztanowce, topola czarna i topola osika osiągające ponad 1 m średnicy pni. Wyróżniały się tu: lipa o średnicy pnia 203 cm, rosnąca na południowy-wschód od fundamentów dworu, jesion o średnicy pnia 196 cm, rosnący na grobli między stawami, topola czarna o średnicy pnia 245 cm, rosnąca w północno-wschodnim rogu parku przy drodze do Poturzyna oraz wiąz o średnicy pnia 195 cm, rosnący na terenie dawnego sadu w południowej części założenia.²⁶

Liczną grupę stanowiły drzewa sadzone w II połowie XIX w. lub około połowy tego stulecia, mające średnice pni od 70 do 100 cm. W skład tej grupy wiekowej wchodziły lipy, wiązy, jesiony, buki, klony pospolite, klony jawory wierzby, kasztanowce, modrzewie, klon srebrzysty i kilka brzóz. Drzewa te, podobnie jak i starsze, były w bardzo różnym stanie zdrowotnym. Z końca XIX wieku i z początku wieku XX pochodziły drzewa różnych gatunków o średnicach pni 50-80 cm. Najmłodszą wśród starych drzew grupę stanowiły drzewa pochodzące z okresu międzywojennego XX w. oraz wyrosłe w latach 50. i 60. XX w.²⁷

Sadzonych młodych drzew w Łykoszynie prawie nie było. Rosły tu za to liczne samosiewy drzew, tworzące zarośla wraz z samosiewami krzewów i resztkami krzewów ozdobnych wchodzących dawniej w skład kompozycji ogrodów. Część zarośli podkreślała granice parku lub wnętrz grodowych Zachowały się ponadto nieliczne stare drzewa owocowe na pastwisku położonym na północny-wschód od parku oraz fragment sadu w północno-zachodnim narożniku założenia.²⁸

W przeszłości obiekt prezentował wysokie walory krajobrazowe, na które składało się kilka przyczyn: korzystna lokalizacja (na skłonach z daleka widocznych wzgórz i u zbiegu trzech strumieni), duża powierzchnia ogrodów użytkowych i parku, system stawów odbijających drzewostan parku i sadów, powiązania drożne z sąsiednimi majątkami (Poturzynem, Kryszynem i Nabrożem) oraz powiązanie widokowe wnętrz parkowych z krajobrazem i poszczególnych wnętrz parku ze sobą licznymi osiami widokowymi. Po zniszczeniu ogrodów użytkowych, zabudowań i części stawów funkcje obiektu w krajobrazie zmniejszyły się, ale nadal pozostawały duże. Park i aleja dojazdowa były z daleka dobrze widoczne i nadal powiązane z okolicą osiami widokowymi, a liczne i cenne stare drzewa, stawy i strumienie wpływały korzystnie na kształtowanie się warunków mikroklimatycznych okolicy. Obiekt stanowił też ostoję dla ptactwa i drobnej zwierzyny oraz miał pewne znaczenie wiatrochronne.²⁹

Ewa Bończak-Kucharczyk

Krzysztof Kucharczyk

Źródła:

¹ Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. V, Warszawa 1884, s. 849

² AP Lublin, Księgi grodzkie grabowieckie, RMO 31, 1641-1650, s. 125-128

³ AP Lublin, Księgi grodzkie grabowieckie, RMO 31, 1641-1650, s. 125-128

⁴ AP Lublin, Księgi grodzkie grabowieckie, RMO 31, 1641-1650, s. 125-128

⁵ AP w Zamościu, Zespół ksiąg hipotecznych z terenu powiatu tomaszowskiego, nr 29, Księga hipoteczna dóbr Łykoszyn; Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. V, Warszawa 1884, s. 849

⁶ Kuropatnicki Andrzej Ewaryst, Geografia albo dokładne opisanie Królestwa Galicji i Lodomerii, Lwów 1858, s. 55

⁷ AP w Zamościu, Zespół ksiąg hipotecznych z terenu powiatu tomaszowskiego, nr 29, Księga hipoteczna dóbr Łykoszyn

⁸ AP w Zamościu, Zespół ksiąg hipotecznych z terenu powiatu tomaszowskiego, nr 29, Księga hipoteczna dóbr Łykoszyn

⁹ Katalog zabytków sztuki, t. VIII, z. 17, Warszawa 1982, s. 35 - autorzy opracowania datują założenie dworsko-ogrodowe w Łykoszynie na I połowę XIX w., jednak wobec dużego rozdrobnienia władania w tym czasie oraz zmieniających się właścicieli prowadzenie w tym czasie dużych inwestycji wydaje się mało możliwe, toteż raczej należy przyjąć, ze założenie zostało przebudowane w duchu krajobrazowym dopiero po przejęciu całości dóbr przez Eustachego Świeżawskiego

¹⁰ Informacje ustne Sarafińczuka Władysława, zam. w Łykoszynie

¹¹ Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. V, Warszawa 1884, s. 849

¹² AP w Zamościu, Zespół ksiąg hipotecznych z terenu powiatu tomaszowskiego, nr 29, Księga hipoteczna dóbr Łykoszyn

¹³ Łoza Stanisław, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938, s. 742

¹⁴ AP Lublin, Okręgowy Urząd Ziemski w Lublinie, nr 3887, parcelacja części majątku Łykoszyn

¹⁵ Informacje ustne Sarafińczuka Władysława, zam. w Łykoszynie

¹⁶ AP Lublin, Okręgowy Urząd Ziemski w Lublinie, nr 3887, parcelacja części majątku Łykoszyn

¹⁷ Informacje ustne Sarafińczuka Władysława, zam. w Łykoszynie

¹⁸ Informacje ustne Sarafińczuka Władysława, zam. w Łykoszynie; Informacje ustne Toruch Marii, zam. w Łykoszynie

¹⁹ Informacje ustne Sarafińczuka Władysława, zam. w Łykoszynie

²⁰ Informacje ustne Sarafińczuka Władysława, zam. w Łykoszynie

²¹ ODZ w Warszawie, Teki Ciołka, nr 3031, Łykoszyn

²² Informacje ustne Toruch Marii, zam. w Łykoszynie; Brykowski Ryszard, Drugi remont zabytków (dawny powiat tomaszowski) [w:] Spotkania z zabytkami 1982, z. 8, s. 39, fot. 21-22

²³ Informacje ustne Sarafińczuka Władysława, zam. w Łykoszynie

²⁴ Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Oleksicki Jerzy, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Łykoszynie, Zamość 1986, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu

²⁵ Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Oleksicki Jerzy, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Łykoszynie, Zamość 1986, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu

²⁶ Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Oleksicki Jerzy, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Łykoszynie, Zamość 1986, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu

²⁷ Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Oleksicki Jerzy, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Łykoszynie, Zamość 1986, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu

²⁹ Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Oleksicki Jerzy, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Łykoszynie, Zamość 1986, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu

²⁹ Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Oleksicki Jerzy, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Łykoszynie, Zamość 1986, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu

Inne źródła:

AGAD, Zbiór Kartograficzny, Topograficzna Karta Królestwa Polskiego (1822-1843), Warszawa 1839, Skala 1: 126000 [tzw. Mapa Kwatermistrzostwa Wojska Polskiego]

Austriacka wojskowa mapa sztabowa z 1914 r., w posiadaniu Wiśniewskiego Tomasza, zam. w Białymstoku

Barszczewska Leokadia, Parki wiejskie byłego powiatu tomaszowskiego, Lublin 1977, praca magisterska na UMCS w Lublinie pod kierunkiem prof. D. Fijałkowskiego, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Zamościu

Fijałkowski Dominik, Kseniak Mieczysław, Parki wiejskie Lubelszczyzny, Warszawa 1983

Górak Jan, Materiały do historii parków zabytkowych w woj. Zamojskim, Zamość 1980

Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, z. 8, Warszawa 1973

Słowa klucze: ewa bończak-kucharczyk, park dworski, Łykoszyn, krzysztof kucharczykKategoria:dworski