rejestracja
Strona głównaNowościSpis obiektówIndeks nazwiskPublikuj u nasTekstyInne źródła

informacjeChobotki Wieś

Ogród dworski – regularny, użytkowy, powstały około połowy XIX w. lub po 1862 r., a po 1915 r. przebudowany

Dawna nazwa: Chobotki

Gmina: Knyszyn

Położenie obiektu: w bezpośrednim sąsiedztwie wsi Chobotki, na terenie łagodnie opadającym w kierunku południowym do rzeki Jaskranki, stanowiącej naturalną granicę założenia

 Chobotki plan

Plan założenia dworsko-ogrodowego w Chobotkach - stan z 1988 r.
Plan sporządzony dla potrzeb Katalogu parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego z 1988 r.

Pierwszy dwór powstał tu w I połowie XIX w. po oderwaniu folwarku Chobotki od dóbr jasionowskich (zob. Jasionówka) lub po podzieleniu tego folwarku w 1862 r. pomiędzy kilku właścicieli.1 W końcu XIX w. (przed 1900 r.) Chobotki stanowiły własność Andrzeja Kamińskiego i były centrum niewielkiej, liczącej 58 ha włości.2

W tym czasie założenie zajmowało prostokątny teren otoczony szpalerami drzew i krzewów i połączony drogą z ulicą wiejską.

Po śmierci Andrzeja Kamińskiego około 1910 r. majątek przejęli jego synowie – Wincenty, Stanisław (zm. w 1942 r.), Andrzej i Antoni. Ten ostatni pozostawał właścicielem obiektu do 1948 r.

W 1915 r. całość zabudowań została spalona, a teren wokół nich zdewastowano, co stało się przyczyną przebudowy siedziby. Po pożarze wzniesiono dom mieszkalny, który został zastąpiony później przez nowy, drewniany dwór wzniesiony w latach 1927-1928. Już w 1915 r. odbudowano zabudowania gospodarcze, część z nich wnosząc na miejscu starych (m.in. stajnię wykorzystującą ocalałe murowane słupy poprzedniej). Budynki ustawione wokół prostokątnego dziedzińca zajmowały północny narożnik prostokątnego terenu dawnej kompozycji. Dwór wzniesiono w południowym narożniku dziedzińca, pośrodku tego prostokąta, na osi drogi dojazdowej ze wsi. Przed dworem urządzono podjazd przyozdobiony grupami krzewów ozdobnych i klonów. Wzdłuż drogi dojazdowej posadzono aleję lip, klonów i kasztanowców. Wnętrza pozostałych części prostokątnego terenu zasadzono sadem. Przy granicach dokonano nowych nasadzeń szpalerowych – lip i klonów – uzupełniających przerzedzony drzewostan starych szpalerów. Otoczony szpalerami sad sąsiadował od południowego-wschodu z trapezowatym wnętrzem ogrodu warzywnego, graniczącego z rzeką. Granice warzywnika wysadzone zostały brzozami.

W 1948 r. założenie zostało przejęte przez Państwowe Gospodarstwo Rolne Chobotki, które z budynków nie korzystało. Wobec tego w 1952 r. rozebrano dwór i przeniesiono go do PGR w Knyszynie. Rozbiórce uległy też budynki gospodarcze, z wyjątkiem stojącej jeszcze w latach 80. XX w. zrujnowanej stajni. Zlikwidowano stare ogrodzenia, wycięto sad, drzewa z alei dojazdowej i z części szpalerów (w tym prawie wszystkie drzewa rosnące wokół ogrodu warzywnego). Wzniesiono natomiast dwa nowe budynki.3

Do lat 80. XX w. z dawnej kompozycji zachowały się: użytkowane już jako pastewnik wnętrze dawnego sadu otoczone przerzedzonymi szpalerami drzew ozdobnych oraz otoczone zaroślami wnętrze dawnego warzywnika. Poza tym, na osi drogi ze wsi widniały porośnięte zaroślami resztki fundamentów dworu i grupy zdziczałych krzewów pozostałe z nasadzeń przy podjeździe, a na północny-zachód od nich stały jeszcze ruiny stajni. Uboga roślinność obiektu składała się w tym czasie z zaledwie 15 gatunków drzew i krzewów, a zachowany starodrzew otaczających ogród szpalerów pochodził z II połowy XIX w. i z nasadzeń dwudziestowiecznych dokonywanych przed 1915 r. lub w okresie międzywojennym. Dwa najstarsze drzewa obiektu rosły przy południowo-wschodniej granicy dawnego sadu – były to klon o średnicy pnia 86 cm i lipa o średnicy pnia 98 cm. W tym czasie zniszczony obiekt nie posiadał dużych walorów widokowych, a poza tym zasłonięty był z dwóch stron zabudowaniami wsi i gęstą roślinnością nadrzeczną.4

Ewa Bończak-Kucharczyk

Józef Maroszek

 

Źródła:

1 AP Białystok, GKL nr 36; AP Białystok, Okręgowy Urząd Ziemski w Białymstoku, nr 83 i 220

2 Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, Warszawa 1880-1900, cz. 1, s. 309

3 Informacje ustne Gromadzkiego Stanisława, zam. w Chobotkach

4 Maroszek Józef, Szydłowski Jan, Dokumentacja ewidencyjna założenia folwarczno-ogrodowego w Chobotkach Kolonii, Białystok 1979, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 28, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego, Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000, s. 70-71

 

Słowa klucze: ewa bończak-kucharczyk, ogród dworski, Chobotki, józef maroszekKategoria:dworski