rejestracja
Strona głównaNowościSpis obiektówIndeks nazwiskPublikuj u nasTekstyInne źródła
NOWOŚCI
2019-08-06 17:57:00 Archiwalny charakter portalu

HieronimowoWszystko, co obecnie jest publikowane na tym portalu ma charakter archiwalny. Działalność portalu w zakresie poszukiwania nowych informacji o historycznych kompozycjach ogrodowych Wschodniej Polski została bowiem zamknięta. Portal nie wprowadza już zmian zamieszczanych w nim tekstów (w tym opisów poszczególnych obiektów) - ani pod wpływem informacji uzyskiwanych od osób zainteresowanych poszczególnymi obiektami lub tekstami, ani w wyniku informacji pozyskiwanych przez osoby będące autorami poszczególnych tekstów lub osobami uczestniczącymi aktywnie w podtrzymywaniu aktywności portalu.

Wiedza prezentowana na portalu jest przede wszystkim wynikiem prac badawczych, terenowych i archiwalnych, zakończonych w latach 80. XX w., jedynie sporadycznie uzupełnianych informacjami późniejszymi. Z jednej strony pozwala to na pokazanie wiedzy o historii parków i ogrodów Wschodniej Polski jaką dysponowano w przededniu zmian ustrojowych, jakie rozpoczęły się w polsce w 1989 r. A z drugiej strony umożliwia zobrazowanie stanu, w jakim historyczne kompozycje ogrodowe tych terenów przetrwały do końca epoki realnego sojalizmu.

więcej
2019-07-01 14:37:00 Co znajdziesz na tym portalu

gazonPrezentujemy szczegółowe opisy historycznych parków i ogrodów z terenu Wschodniej Polski, czyli z terenów dawnych województw białostockiego, bialskopodlaskiego, zamojskiego i częściowo suwalskiego, przylegających do obecnej wschodniej granicy Polski. Opisujemy historię tych obiektów i ich stan u schyłku lat 80. XX w. A także, jeśli to możliwe, zamieszczamy ich plany, mapy (także stare) oraz zdjęcia - stare i współczesne.  Podajemy też informacje o setkach innych obiektów, których dokładnie nie opisujemy z tej racji, że niewiele lub zgoła nic nie przetrwało z ich dawnych kompozycji do czasów współczenych (zob. spis obiektów w górnym menu). Aby dowiedzieć się co o nich piszemy należy użyć wyszukiwarki (w lewym górnym rogu strony głównej).

Zamieszczamy także ogromny indeks nazwisk (zob. w górnym menu).

Piszemy wiele o historii tych terenów oraz historii komponowania ogrodów (zob. zwłaszcza w lewym menu: Katalog parków i ogrodów i historia sztuki ogrodowej, które szczegółowo obrazują historię sztuki ogrodowej terenów byłego województwa białostockiego, bardzo ciekawej zwłaszcza w epoce Odrodzenia).

więcej
2019-04-01 01:01:00 Ogrody renesansowe na Białostocczyźnie

ogródr enesansowyRenesansowe ogrody w Polsce? No, chyba tylko w okolicach Krakowa, a i to nieliczne. Nic bardziej mylnego! Bo właśnie na terenie Wschodniej Polski było ich wiele. Zakładali je najpierw dworzanie królewscy związani z Boną i Zygmuntem Augustem - na terenach licznych nadań królewskich zlokalizowanych wokół siedziby królewskiej w Knyszynie, zawierającej też jedną z wzorcowych renesansowych kompozycji ogrodowych. Naśladują ich miejscowi wielmoże i bardziej oświecona szlachta, którzy rozpowszechniają wzorce renesansowej sztuki komponowania przestrzeni daleko poza najbliższe otoczenie Knyszyna.

Niezbyt gęsto zabudowana Białostocczyzna to obszar, gdzie ogrodów renesansowych powstawało wiele i były one sporo większe niż np. w Polsce południowej, gdzie istniejące wcześniej organizmy miejskie i urozmaicona konfiguracja terenu nie pozwalały na swobodne kształtowanie rozleglejszych kompozycji. Wszystko można tu było zaplanować od nowa i swobodnie, korzystając z najlepszych włoskich wzoców. Powstają więc na tych terenach rozległe, wieloczęściowe renesansowe rezydencje dworzan królewskich i samego króla. Urządza się liczne ogrody włoskie - tak ozdobne, jak i ozdobno-użytkowe. Wyprowadza się funkcje użytkowe poza stare zamki, i grody komponując poza nimi (lecz w zasięgu wzroku) nowe folwarki wyposażone w porządnie rozplanowane ogrody użytkowe otoczone alejami i szpalerami, a często też rozległymi systemami stawów. Później często folwarki te przejmują funkcje rezydencjonalne i stają się podstawą nowych, ozdobnych lub ozdobno-użytkowych kompozycji. Zdumiewa przy tym bogactwo i duża liczba tych kompozycji.

więcej
2018-10-08 09:29:00 Dębów

Dębów - park dworski

Dębów

Po okresie stagnacji obserwujemy w końcu XIX w. pewien rozwój folwarku. Wokół wzniesionego zapewne w latach 80. tego stulecia dworu urządzono bowiem niewielki krajobrazowy park otaczający też kolisty podjazd przed dworem, a zajmujący północno-wschodnią część założenia, powiększoną w kierunku wschodnim w stosunku do pierwotnych granic kwaterowej kompozycji (tak, że park sąsiadował bezpośrednio z drogą Holeszów - Sosnówka. Z drogą do Motwicy i Sosnówki łączyła podjazd kręta aleja dojazdowa przecinająca park, a w połowie odległości między dworem a drogą Holeszów - Sosnówka znajdowała się w parku położona na południe od alei dojazdowej regularna sadzawka z wyspą. Na zachód, a także na południe od dworu i ozdobnej części ogrodu rósł obszerny sad owocowy (teren ten uległ zapewne jedynie niewielkim zmianom w stosunku do układu pierwotnej kompozycji kwaterowej). Ten ogród użytkowy powiązany był z dworem dwiema prostymi drogami wiodącymi do sadzawek i zachowano przynajmniej część regularnych szpalerów rosnących przy granicach sadu i przy sadzawkach. Na północ od sadu (z na północny-zachód od parku), przy drodze ziemnej, usytuowano magazynowe zabudowania gospodarcze (murowane stodoły, szopy na owoce itp.). W południowo-wschodnim narożniku założenia, przy drodze wiodącej w kierunku Mostów i Holeszowa, zlokalizowano pozostałe budynki gospodarcze - oborę, stajnie, kuźnię, spichlerz i inne. Zabudowania gospodarcze skupiono na dwóch prostokątnych kwaterach, z których jedną być może zachowano z wcześniejszego układu. Całość założenia otaczały rosnące wzdłuż jego granic szpalery (stanowiące w latach 80. XX w. jedyny zachowany element dawnej kompozycji wyróżniający ten obiekt z otoczenia). Na uwagę zasługiwał kontrast między regularnym układem przestrzennym większości założenia (stanowiącym zapewne w większości kontynuację wcześniej powstałej kwaterowej kompozycji folwarku), a nieregularnym parkiem.

 

więcej
ARTYKUŁY

Juchnowiec Dolny

Pierwsza kompozycja w Juchnowcu Dolnym założona została przez Stanisława Włoszka i stanowiła pierwotnie folwarczno-ogrodową część renesansowej rezydencji, której centrum rezydencjonalne położone było około kilometr dalej, na górze zwanej Juchnowskim Dworem.Dworzec ten należał wcześniej do rodziny Gasztołdów z Tykocina, a jeszcze wcześniej zapewne do Juchny Michnowicza i jego syna Stanisława, którzy w 1525 r. sprzedali dobra zwane wówczas Migowszczyzną (ew. Mihnowszyzna?) Olbrachtowi Marcinowi Gasztołdowi. Później Juchnowiec przeszedł w ręce królewskie i około 1542 r. zarządzał nim Stanisław Zachariaszewicz Włoszek, chociaż żyła jeszcze wdowa po Olbrachcie Gasztołdzie Zofia Wasilówna (zm. w 1549 r.), której mąż zapisał oprawę na wielu dobrach litewskich (w tym na Dworze Juchnowskim). W 1549 r. Zygmunt August nadał na własność Stanisławowi Włoszkowi dobra Juchnowiec. Zapoczątkowało to proces tworzenia przez Włoszka rozległych dóbr juchnowieckich. Włoszek, jeden z najbardziej zaufanych dworzan królewskich, podskarbi nadworny litewski, łożniczy królewski, dzierżawca rozległych dóbr królewskich, od 1565 r. starosta knyszyński, człowiek światły i obeznany z nowymi prądami w filozofii i sztuce, urządzając swoją rezydencję posłużył się renesansowymi wzorami komponowania przestrzeni.

Trzy odrębne pod względem funkcji części założenia zlokalizowane były w odległości 1-2 km od siebie i powiązane ze sobą widokowo. Dwie z nich – część mieszkalno-reprezentacyjna i osada kościelna (z kościołem ufundowanym przez Włoszka w 1547 r.) zajmowały dwa pobliskie wzgórza. W zasięgu wzroku pozostawała również wieś (wówczas Stare Sioło, dziś Juchnowiec Dolny). Tego typu rozplanowanie w krajobrazie kilku części siedziby dworskiej wzorowało się na królewskiej rezydencji w Knyszynie i było typowe dla wielu ówczesnych rezydencji dworzan Zygmunta Augusta – Białegostoku (należącego do Piotra Wiesiołowskiego), Strabli, Buzun, Niewodnicy Koryckiej, Kożan, Sidry, Gródka i innych. Całkowite zniszczenie dawnego układu części rezydencjonalnej Juchnowca uniemożliwia dziś poznanie ówczesnej ozdobnej kompozycji tej części. Część folwarczno-ogrodowa składała się z dużego kwadratowego ogrodu, podzielonego na cztery równej wielkości kwatery alejami krzyżującymi się pośrodku układu. Z dwóch stron ogród otaczały stawy, za którymi rozlokowane były dziedzińce otoczone budynkami magazynowymi, hodowlanymi i mieszkalnymi.

Po śmierci Stanisława Włoszka dobrami zarządzała jego żona, a później otrzymał je jego syn Mikołaj (wzm. w 1577 i 1581 r., zm. około 1590 r.),podstoli podlaski. Przed 1611 r. nabył Juchnowiec Jan Kurzeniecki (zm. w 1611 r.), którego synowie Stefan (zm. w 1655 r.) i Marcin współwładali majątkiem. Po 1635 r. doszło do podziału włości, przy czym część rezydencjonalną przejął Olbrycht Kurzeniecki (w spadku po stryjecznym, bezpotomnie zmarłym bracie Marcinie), a część gospodarczą otrzymały nieletnie dzieci Stefana Kurzenieckiego. W latach następnych Juchnowiec Górę odziedziczył Wakuły Karwowski (wzm. w 1635 i 1638 r.). Po podziale Juchnowiec Dolny zyskał funkcje rezydencjonalne. Na osi drogi ze wsi, będącej jednocześnie jedną z osi ogrodu, wzniesiono wówczas nowy dwór. Uporządkowano też część gospodarczą, którą otoczono alejami i szpalerami, a ogród otrzymał bardziej ozdobny wystrój.

Także w II połowie XVII w. Juchnowiec Dolny należał do Kurzenieckich, m.in. do Gabriela Kurzenieckiego (wzm. w 1663 i 1676 r.), później do syna Gabriela i Zofii Kurzenieckich – Zygmunta Alberta (ur. w 1668 r.), który jako właściciel dworu wskazywany był jeszcze w 1717 r. Góra należała w tym czasie do Stanisława Stawogórskiego (wzm. w 1663 r.), a w 1675 r. do Jana Hieronima Brzozowskiego, podczaszego podlaskiego oraz Zofii Stawogórskiej, podstoliny podlaskiej i Jakuba Stawogórskiego, skarbnika podlaskiego. Aż do końca XVIII w. kompozycja Juchnowca Dolnego, pomimo pewnej barokizacji, zachowała układ z I połowy XVI w.

 

zobacz więcej

PARTNERZY MINIGO.PL: